Książka: Dawny ustrój i rewolucja

Praca Tocqueville'a o rewolucji jest w istocie rzeczy pracą nie tyle o jej przebiegu, ile o jej genealogii i przyczynach. Autor sięga do XV wieku, by pokazać, jak zmieniała się pozycja monarchy, arystokracji, a przede wszystkim na czym polega i do czego prowadzi wielki marsz równości. Dzieło to jest więc rozwinięciem i dopowiedzeniem tez już wcześniej formułowanych w "O demokracji w Ameryce". W "Dawnym ustroju i rewolucji" Tocqueville przedstawia swoją wizję wolności, politycznej roztropności i konsekwencji centralizmu administracyjnego. Jednak osią rozważań są pytania o przyczyny wybuchu rewolucji i jej skutki. Autor pokazuje, że rewolucja nie tyle tworzy nowy ustrój, ile wydobywa na jaw i petryfikuje gotowe już rozwiązania społeczne i instytucjonalne powstałe w łonie starego reżimu. Powiada więc, że ciągłość wygrywa z retoryką gwałtownej przemiany, z ideologią postępu i oświecenia. Ta praca stanowi klucz do wszelkiej socjologicznej refleksji nad problemem zmiany społecznej i rewolucji. Obok dzieł Marksa, Webera i Durkheima należy do klasyki myśli socjologicznej – jest niezwykle ważna z punktu widzenia socjologii rewolucji, socjologii wiedzy (rola ideologii radykalnej), socjologii elit i badań nad przemianami struktury społecznej. Co ciekawe, większość hipotez Tocqueville'a została potwierdzona przez współczesną naukę.

Paweł Śpiewak

[Fundacja Aletheia, 2009]