Książkę „Słowianie połabscy. Dzieje zagłady” napisał Robert F. Barkowski. Wydana została w maju 2015 roku przez wydawnictwo Bellona, gdzie tradycyjnie już ukazuje się wiele pozycji historycznych. Jest to publikacja popularnonaukowa mająca przybliżyć czytelnikowi dzieje egzystencji i zaniku wieloplemiennych organizacji słowiańskich na terenach pomiędzy Odrą i Łabą w okresie od VI do XII wieku. Autor skupił się niemal wyłącznie na historii politycznej, bardzo pobieżnie tylko i szczątkowo kreśląc aspekty kulturalne i religijne. Z tym większą intensywnością ukazane są dzieje polityczne tych plemion, a co za tym niemal automatycznie idzie – walki, wojny, bitwy itd., czyli to, co w tamtych czasach dominowało.

W dwóch rozdziałach wprowadzających Barkowski wyjaśnia motywy, jakie nim kierowały przy pisaniu. Przy tej okazji wyjaśnia, dlaczego przedstawienie tematu nie będzie obiektywne, lecz subiektywne, warto tu przytoczyć fragment: „Słowianie połabscy ulegli zagładzie: militarnie, politycznie, etnicznie i kulturowo. Z tego powodu nie dorobili się własnych kronikarzy, historyków (…) którzy przedstawiliby nam historię ich narodu bez subiektywnych naleciałości innych nacji: Niemców, Polaków, Duńczyków i Czechów (…) będąc tego świadom, postarałem się mimo wszystko o spojrzenie nieco nowatorskie, próbujące przynajmniej częściowo przedstawić czytelnikowi historię polityczną Słowian połabskich z ich punktu widzenia, czyli kogoś kto nie istnieje. Oznacza to spojrzenie subiektywne (...)”*. Następnie kreśli geografię polityczną plemion połabskich, czyli podaje, jakie obszary były zasiedlone przez które plemię czy organizację ponadplemienną. Nieraz z wyszczególnieniem głównych grodów.

Po tym następuje długi rozdział będący główną częścią publikacji. W nim opisuje autor wszystkie konflikty zbrojne Słowian połabskich z ich sąsiadami lub wewnętrzne. Od wielkich triumfów aż do całkowitego upadku. Jest to bardzo ciekawa część, wciągająca w namiętną lekturę. Barkowski pokazuje tu finezję swego pióra, potrafi zaciekawić i jednocześnie skłonić do głębszej refleksji. Niezależnie od tego można się bardzo wiele dowiedzieć o tych ludach połabskich, uderza skrupulatnie ze źródeł pozbierana i wyłuszczona wiedza historyczna. Ale są też wady, jak choćby przesadna długość tego rozdziału bez jakiegokolwiek rozbicia na podrozdziały. Czytelnik może się zagubić, a gdy chce wrócić do jakiejś przeczytanej wiadomości, musi kartkować i szukać. Jednym tchem nie da się tego przeczytać. Ktoś – albo autor, albo wydawnictwo – zrobił tu błąd, nie dając podrozdziałów. Proponuję przy ewentualnym wznowieniu wydania nad tym pomyśleć.

Na koniec autor przedstawia upadek pojedynczych organizmów politycznych Połabia, takich jak Księstwo Obodryckie czy Związek Lutycki.

Książka uzupełniona jest pewnymi rarytasami. To tabelaryczna lista wszystkich bitew i starć zbrojnych z udziałem Słowian połabskich oraz szkice niektórych bitew. Można by też pochwalić zawartą na końcu listę dynastyczną, gdyby nie to, że została w pewnym momencie jakby „ucięta” i sprawia wrażenie niepełnej. Wyraźnym mankamentem tej publikacji, ale niezwiązanym z jej treścią, jest natomiast poziom zawartych w niej fotografii i skandaliczna jakość papieru.

Mimo tych niedociągnięć jest to pozycja bardzo wartościowa pod względem poznawczym i czytelniczym, o wysokim poziome merytorycznym (warto zajrzeć do cennej bibliografii na końcu książki). Wypełnia doskonale lukę w wiedzy na temat Słowian połabskich, zasługuje na ustawienie na półce obok Wachowskiego i Strzelczyka.


---
* Robert F. Barkowski, „Słowianie połabscy. Dzieje zagłady”, wyd. Bellona, 2015, str. 16.