W rzeczy samej czarownictwo na dużą skalę występuje w epokach, w których ludzie żywiej odczuwają zniecierpliwienie wobec struktur własnego czasu i chętniej poszukują rozwiązań rezygnujących z racjonalnego przekształcania tegoż czasu, aby wybrać alienującą ucieczkę. Na podstawie przykładów płynących z USA, Szwecji, Szwajcarii, a także z samych Włoch, nurty satanistyczne i czarownicze, jakie pojawiają się w łonie społeczeństw konsumpcyjnych i technologicznych, można sytuować na płaszczyźnie etiologii agresywnej, jednakże dyskurs historyczny nie może tutaj lekceważyć podłoża – historii postrzeganej jako czegoś obcego i przypadkowego, którą człowiek może sobie na nowo podporządkować drogą irracjonalnej fikcji (poszukiwanie mocy szatańskiej, zapewniającej władzę), noszących znamiona wywracania struktur społeczno-kulturalnych.

Poza tym należy zbadać, czy i w jakiej mierze wysuwane obecnie hipotezy antropologiczne i psychosocjologiczne da się zastosować do zjawiska czarów w społecznościach archaicznych, globalnych i pierwotnych. W społecznościach tych czarownictwo, choć postrzegane jako negacja wzorca kulturowo-religijnego i diagnozowane ze względu na treści agresywne, oceniane jest jednak jako struktura niezbędna, kulturowo nieunikniona i nie dająca się wyeliminować*.

---
* Alfonso M. di Nola, "Diabeł", przeł. Ireneusz Kania, wyd. Universitas, 2013, ss. 233-234.