Szwajcaria: mały kraj w Europie, który podczas II wojny światowej zachował neutralność. Tyle wiemy z podręczników szkolnych. Nie mówi się natomiast, że niewiele brakowało, aby kraj ten stał się częścią III Rzeszy. Jego przetrwanie w skrajnie niesprzyjających warunkach stało się pięćdziesiąt lat po zakończeniu wojny tematem międzynarodowej debaty, podważającej szlachetność Szwajcarów. Najczęściej zarzucano im, że nie przyłączyli się do aliantów i nie brali czynnego udziału w wojnie. Ponadto w latach 90. potomkowie żydowskich rodzin domagali się zwrotu zagrabionego przez banki złota ich przodków. Nieważne, że w Szwajcarii nigdy nie obowiązywało prawo kadukowe, pozwalające na konfiskatę środków finansowych z uśpionych kont. Głosy, które podniosły się przeciwko temu krajowi spowodowały, że komercyjne banki wypłaciły zadośćuczynienie. Natomiast bank narodowy, przy ogromnym posparciu społeczeństwa, nigdy się na to nie zgodził.

Tematem książki nie są jednak powojenne dąsy społeczności międzynarodowej, która coraz śmielej wytyka Szwajcarom, że podczas gdy alianci walczyli i ginęli, oni nawet palcem nie ruszyli. Stephen P. Holbrook postanowił napisać kompletną historię Szwajcarii z okresu II wojny światowej, wypełnić lukę w historiografii, aby raz na zawsze uciąć wszelkie spekulacje. Ujął chronologicznie wszystkie wydarzenia istotne dla okresu wojennego, podczas którego Szwajcaria musiała manewrować w trudnej sytuacji, aby zachować własną państwowość.

Książka składa się z czterech części. Autor podzielił materiał, moim zdaniem, najlepiej jak się dało. Każda część opisuje inny problem i skupia się nie tylko na wydarzeniach rozgrywających się w Szwajcarii, prezentuje również spojrzenie na ten kraj zachłannym niemieckim okiem (bazując na odtajnionych dokumentach niemieckiego aparatu wojennego).

Z całości wyłania się czytelny opis oporu małej alpejskiej republiki przeciwko potężnym "Wielkim Niemcom", których armia liczebnie przewyższała szwajcarskie wojsko 35 razy, nie wspominając już o nowoczesnej technologii oraz większej liczbie samolotów i czołgów. Aby potwierdzić podane w książce informacje, autor przytacza wspomnienia świadków tamtych czasów – Szwajcarów z pokolenia "służby cywilnej", którzy udzielali wywiadów i dzielili się z autorem wspomnieniami, opowiadali o wszystkim – od najprostszych codziennych relacji po owiane tajemnicą wojskowe plany. Dodatkowo powołuje się na odtajnione oficjalne dokumenty i notatki służbowe.

Opracowanie ewidentnie wyczerpuje temat stanowiska Szwajcarii podczas II wojny światowej. Już chyba nie da się nic dorzucić. Fakty podane przez Halbrooka są poparte słowami świadków, przedstawione z różnych punktów widzenia, udokumentowane na papierze, zatem niepodważalne. Cieszy mnie, że autor oddał w ręce czytelników kompendium wiedzy na temat Szwajcarii z okresu wojny. Moim zdaniem, jest ono kompletne.

Polecam tę pozycję wszystkim zainteresowanym historią II wojny światowej.


[tekst pochodzi z mojego bloga]