Tym razem bohaterem powieści uczynił Kraszewski królową Sonkę (Zofię) Holszańską, czwartą małżonkę Władysława II Jagiełły i matkę dwóch panujących polskich monarchów.

Poznajemy Sonkę jako kilkunastoletnie dziewczę niezwykłej urody, wychowywane na litewskim dworze wielkiego księcia Witolda. Sonka przebywa tam, będąc krewną żony Witolda - księżnej Julianny. Nieoczekiwanie Witold postanawia wydać Sonkę za mąż. Jej małżonkiem ma zostać polski monarcha. Książę litewski chce przy tej okazji zrealizować własny zamysł polityczny - pragnie uczynić bohaterkę swoim narzędziem i dzięki niej wywierać wpływ na Jagiełłę. Ostatecznym celem Witolda jest bowiem koronacja, a tym samym uniezależnienie Wielkiego Księstwa Litewskiego od Polskiej Korony. Okazuje się jednak, iż Sonka nie chce być monarchinią malowaną ani narzędziem dla cudzych celów politycznych. Ponadto szybko związuje się emocjonalnie z polskim królem, a także z nową ojczyzną. Zawiedziony Witold knuje zemstę...

Na kartach powieści obserwujemy dzieje Sonki jako polskiej królowej, jej zmagania nie tylko z nieprzychylnym jej Wielkim Księciem, lecz także z niechętnym nowej królowej stronnictwem dworskim. Sonka, działając roztropnie i konsekwentnie, stopniowo ugruntowuje własną pozycję. W ostatnich latach życia Jagiełły i w pierwszych latach po jego śmierci celem tytułowej bohaterki staje się dążenie do uzyskania polskiego tronu dla najstarszego syna, Władysława, aby korona polska mogła pozostać w rodzie Jagiellonów. Czy tytułowa bohaterka pokona trudności, intrygi Witoldowe oraz niechęć otoczenia? Czy zrealizuje własne zamiary? Za jaką cenę...?

W tle obserwujemy obraz Państwa Polskiego w ostatnim okresie panowania Władysława Jagiełły. Słabnie władza królewska, możnowładztwo świeckie i duchowne oraz rycerstwo domaga się coraz nowych przywilejów kosztem władzy monarszej. Jako kartę przetargową wykorzystuje w tym wypadku następstwo tronu dla potomstwa Jagiełłowego.

Czytając powieść trudno się oprzeć wrażeniu, iż wymienione wyżej warstwy stanowią jakby "zaczątek" późniejszej egoistyczniej i warcholącej szlachty i magnaterii. Obserwujemy też politykę zagraniczną Korony Polskiej, sprawy wewnętrzne, religijne. Powieść jednocześnie daje doskonałą panoramę: polityczną, społeczną, kulturalną i obyczajową Państwa Polskiego pierwszej połowy XV wieku. Wyżej wymienione czynniki sprawiają, iż "Matkę królów" czyta się z zainteresowaniem. Wielbiciele J.I. Kraszewskiego, a także miłośnicy powieści historycznych na pewno nie będą zawiedzeni.

Polecam.