Inteligencja bowiem, jako wytwór określonych warunków społeczno-ekonomicznych, jest zjawiskiem efemerycznym, gdyż jako kategoria ludzi, którzy myślą i zastanawiają się, ma skłonność do przekształcania samowiedzy w samozadowolenie, co sprawia, że zastyga ona wśród wciąż zmieniającego się świata i zamyka oczy na rosnący dystans pomiędzy nią a resztą społeczeństwa. Bardziej niż inne grupy społeczne skłonna jest przemienić się w kastę. Jest, jak mawiano w średniowieczu, rzemiosłem lub, jak mówimy dziś: grupą społeczno-zawodową pracowników intelektualnych. To znaczy pracowników twórczych, którym jednak nie wolno zapominać, że są - w sposób nierozerwalny - pracownikami i intelektualistami. Doszedłem do wniosku, że kategoria ta - z cechami zależnymi od epoki - istniała w średniowieczu, że oddała cenne usługi i godna była zaszczytów, które uczyniły z inteligencji jeden z motorów historii licznych społeczeństw, ale że z czasem nie umiała czy też nie mogła tej roli utrzymać. Nakreślić i w miarę możliwości wyjaśnić tę krzywą jej rozwoju - oto cel mojej książki.


---
* Jacques Le Goff, "Inteligencja w wiekach średnich", tłum. Eligia Bąkowska, wyd. Czytelnik, Warszawa 1966, s.6