Felix Brewer był nietuzinkowym człowiekiem. Miał jasno wytyczone cele i właściwie zawsze wygrywał: wzbogacił się na nielegalnych interesach, poślubił wyjątkową kobietę, którą pokochał od pierwszego wejrzenia (zdobył też szereg innych kobiet – Bernadette "Bambi" Brewer nauczyła się przymykać oczy na mężowskie zdrady), został ojcem. A jednak w końcu przegrał. W 1976 roku uciekł, aby uniknąć więzienia za szwindle hazardowe. Porzucił pięć kobiet – ukochaną żonę, oddaną mu młodziutką kochankę Julie Saxony, a także trzy córki – Lindę, Rachel i Michelle. Dziesięć lat po ucieczce Feliksa przepadła także Julie. Wkrótce w jednym z parków zostały znalezione jej zwłoki. Śmierć Julie nigdy nie została wyjaśniona. Ponad ćwierć wieku później detektyw Sandy Sanchez podejmuje śledztwo w sprawie Julie i Feliksa. Pojawiają się nowe pytania, odżywa pamięć o dawnych urazach, otwierają się dawne rany, na jaw wychodzą długo skrywane tajemnice.

Laura Lippman – ceniona amerykańska pisarka, autorka poczytnych kryminałów – w "Kiedy ciebie zabraknie" zdecydowała się na dwutorowe poprowadzenie narracji. Podążamy za Sandym, gdy odgrzebuje zapomniane sprawy, spotyka się z rodziną i przyjaciółmi Feliksa i Julie (piękna Bambi jest już staruszką; jej córki założyły rodziny, poukładały sobie życie). Śledzimy też tę dawną historię – opowieść o bogactwie i biedzie, o wielkiej miłości i odrzuceniu, które złamało życie pięciu kobiet. Bo właśnie kobiety skupione wokół Feliksa liczą się tu najbardziej – to one mają głos. Trudno oprzeć się wrażeniu, że prywatne dramaty Bambi, Julie, Lindy, Rachel i Michelle przysłoniły nieco intrygę kryminalną. "Kiedy ciebie zabraknie" mówi przede wszystkim o tym, jak rozpada się życie ludzi po stracie kogoś bliskiego.

Porzucona Julie żyła dalej, prowadziła zyskowne interesy, ale w rzeczywistości jakby umarła – "wciąż trwała pogrążona w żalu, zastygła w czasie"[1]. Z kolei Bambi – niezmiennie darząca męża ogromną miłością – kazała dzieciom prowadzić "to durne, zamrożone życie jak w bajce, gdzie wszyscy żyją w zawieszeniu, czekają, czekają, czekają, na człowieka, który nigdy nie przyszedł, nigdy nie zadzwonił, nigdy nie kiwnął palcem, by pokazać, że naprawdę troszczy się o rodzinę"[2]. Niezwykle przykre, acz na swój sposób fascynujące, jest poznawanie powikłanych losów córek Feliksa, śledzenie, jak każda z nich (nie) radziła sobie z dojmującą utratą. Dorastając, Linda szukała informacji o Feliksie, z kolei Rachel robiła wszystko, aby uniknąć tłumaczenia się z przeszłości ojca. Najmłodsza, Michelle – która prawie nie pamiętała Feliksa – z wyrachowaniem wykorzystywała dramatyczną historię rodzinną do własnych celów.

A kiedy dorosły? Linda stała się pragmatyczna i apodyktyczna. To ona troszczyła się o matkę i młodsze siostry, kiedy zostały same. Wyszła za mąż za człowieka słabego i uległego. Musiała się o niego troszczyć, a on – zawsze posłuszny – nigdy nie wymknął się spod jej pantofla. Dla Rachel brak ojca "stanowił część jej osobowości, jak pnącze oplatające budynek, które jednocześnie podtrzymuje go i osłabia"[3]. Młodsza córka Feliksa w końcu powieliła wzorzec i wkroczyła na ścieżkę wcześniej wydeptaną przez jej matkę. Poślubiła mężczyznę, który ją kochał, ale i zdradzał. Michelle – w oczach matki, starszych sióstr i przyjaciół najbardziej godna współczucia, wiecznie chroniona i hołubiona przez otoczenie – wyrosła na kobietę wyrachowaną i cyniczną. A jednak za tą maską kryje się ogromne cierpienie – tęsknota za nieznanym ojcem, stabilną sytuacją rodzinną, za możliwością swobodnego wypowiedzenia słów "mój tata", zazdrość w stosunku do sióstr, które zachowały autentyczne wspomnienia o ojcu, przeżyły "fazę księżniczek", zanim wylądowały "na strychu" (ciekawe nawiązanie do słynnej powieści Frances Hodgson-Burnett, nieprawdaż?).

O ile warstwa psychologiczna tej powieści jest może niezbyt wyrafinowana, ale na pewno przekonująca, o tyle kryminalna nieco rozczarowuje. Śledztwo rozwija się bardzo powoli (bądźmy szczerzy – wieje tu nudą!). Właściwie dopiero na ostatnich kilkudziesięciu stronach pojawiają się nowe tropy i znaki zapytania, a wątek kryminalny nareszcie robi się nie mniej interesujący niż część "obyczajowa" (choć intrygę trudno nazwać misterną). "Kiedy ciebie zabraknie" pogrąża jako kryminał również postać detektywa – Sandy Sanchez, niezbyt interesujący, o mało wyrazistej osobowości, nie kryje w sobie żadnej tajemnicy, którą czytelnik chciałby poznać. I można by nawet pochwalić Lippman za niepowielanie schematów – często w kryminałach bohater prowadzący śledztwo ma jakieś bolesne lub wstydliwe sekrety, które wychodzą na jaw pod koniec, tymczasem biografię Sancheza poznajemy bardzo dobrze już na początku – gdyby Sandy nie okazał się tak przeraźliwie nijaki. Takiemu bohaterowi po prostu nie chce się towarzyszyć. Zbędne (żeby nie powiedzieć: bezsensowne) wydaje się też wprowadzenie pod koniec Tess Monaghan, znanej z innych kryminałów amerykańskiej autorki (scenę z jej udziałem – objętościowo jakieś 3 strony – dałoby się wyciąć bez większej szkody dla fabuły).

Najnowsza powieść Laury Lippman jest niewątpliwie ciekawa pod względem psychologicznym – niejednoznaczni, interesujący (z wyjątkiem detektywa) bohaterowie to jej największa siła. Ale przecież w księgarni znajdziemy ją na półce z literaturą kryminalną. A niestety jako kryminał "Kiedy ciebie zabraknie" rozczarowuje. Lippman udowodniła już, że potrafi umiejętnie łączyć obie płaszczyzny – psychologiczną i kryminalną (zainteresowanych odsyłam do To, co ukryte (Lippman Laura)). Szkoda, że tym razem to się jej nie udało.



---
[1] Laura Lippman, "Kiedy ciebie zabraknie", przeł. Paweł Lipszyc, wyd. W.A.B., s. 271.
[2] Tamże, s. 300.
[3] Tamże, s. 138.