Saga to specyficzny gatunek literacki. I świetnie może nadawać się do weryfikacji warsztatu pisarskiego jej autora z uwagi na skomplikowane relacje międzyludzkie, problemy grupy, dramaty jednostek. Często opiera się na motywie powtarzania błędów lub fatum ciążącego na kolejnych pokoleniach. Daje również możliwość całkowitego poznania bohaterów, szczególnie tych coraz młodszych, którzy pojawiają się na kartach powieści. Ale interesująca, dobrze napisana saga to przede wszystkim pomysł na daną historię w całości oraz mieszczące się w niej minihistorie poszczególnych postaci.

Na polskim rynku brakuje tego typu literatury. Z tym trudnym gatunkiem postanowiła zmierzyć się Ałbena Grabowska. Swój cykl opowieści o rodzinie Winnych rozpoczęła tomem „Stulecie Winnych. Ci, którzy przeżyli”.

Brwinów – to tu wszystko ma swój początek i wydaje się, że także koniec. W podwarszawskiej miejscowości rodzina Winnych nieustannie zmaga się z trudami życia, osobistymi dramatami, wydarzeniami ważnymi dla świata (lub chociaż Polski) oraz codziennymi urokami wsi. Wielka historia to jedynie tło dla opowieści o jednostkach. Doskonałym pomysłem było subtelne połączenie i przenikanie się tych dwóch światów: realiów pierwszej połowy XX w. i dziejów rodziny.

Winni są bliscy każdemu czytelnikowi. To nawet nie bohaterowie literaccy, lecz towarzysze podczas lektury, przyjaciele, znajomi, sąsiedzi. Każdy z nich zmaga się z osobistym cierpieniem, problemami, które skrzętnie ukrywa przed światem. Walczą o przetrwanie w trudnych czasach pierwszej wojny światowej, biedy dwudziestolecia.

Powieść Ałbeny Grabowskiej to niezwykle fascynująca lektura. Nie sposób ustalić, który element sagi jest najlepszy, wszystkie bowiem działają jak trybiki napędzające wielką, wspaniałą maszynę. Od kwestii pobocznych, jedynie zarysowanych, lecz nadających głębi i czyniących tę powieść kompletną, przez kreacje prawdziwych, żywych bohaterów uwikłanych w losy swojego kraju, aż po te wszystkie miniopowieści jednostek, ludzkie dramaty. Imponuje również warstwa językowa. Nie tylko postacie mówią zindywidualizowanym stylem, ale i cała narracja poprowadzona została w harmonii z treścią i tematem.

„Ci, którzy przeżyli” to także skarbnica ludowych wierzeń, zwyczajów czy przesądów. Powieść zawiera pierwiastek magiczny, aurę sekretów, wyrzutów sumienia, utajonej wiedzy o najbliższych, wewnętrzną walkę z własnymi grzechami. Każdy z Winnych to odbicie ludzkiego losu. Czytelnik podziela wiele doświadczeń bohaterów, wszyscy bowiem cierpimy podobne nieszczęścia, a Winni pokazują swoje sposoby radzenia sobie z przeciwnościami.

Pierwszy tom sagi A. Grabowskiej to z jednej strony kronika Brwinowa, realnego, acz z wplecionym pasmem fantazji – pisarka bowiem w zachwycający sposób połączyła wyobraźnię z faktami i postaciami historycznymi, a mała miejscowość okazała się skupiskiem ludzi niezwykłych, mniej lub bardziej znanych nie tylko w literackim światku – z drugiej strony zaś powieść o naturze człowieka, który próbuje być szczęśliwy, godnie żyć, ale na jego drodze stają polityka i historia, znój codziennego życia, środowisko, los, a przede wszystkim on sam. W tej książce jest wszystko, co ludzkie.

„Ci, którzy przeżyli” bez wątpienia zapowiadają jedną z najlepszych sag na polskim rynku księgarskim.


[recenzję opublikowałam wcześniej na blogu oraz na stronie magazynu szuflada.net]