Opracowana przez Annę Skoczek antologia zawiera najpełniejszy dostępny wybór twórczości poetyckiej, dla której punktem odniesienia były wydarzenia stanu wojennego. Składa się na nią ponad 300 utworów, w tym wiersze poetów znanych, mniej znanych i anonimowych, teksty piosenek, fraszki i epitafia. Zdecydowana większość z nich była publikowana w drugim obiegu. Książka adresowana jest zarówno do literaturoznawców i badaczy kultury, jak i do historyków oraz zwykłych czytelników.


"Stan wojenny, wprowadzony w Polsce 13 grudnia 1981 roku, stał się przeżyciem o dramatycznym charakterze. Związek z zaistniałymi wydarzeniami odczuli poeci wszystkich generacji, by wymienić młodych: Tomasza Jastruna, Bronisława Maja, Jana Polkowskiego, nieco starszych: Stanisława Barańczaka, Adama Zagajewskiego, Ryszarda Krynickiego, a także Ernesta Brylla, Jarosława Marka Rymkiewicza oraz starszych: Zbigniewa Herberta, Wiktora Woroszylskiego, Mirona Białoszewskiego, Annę Kamieńską, Czesława Miłosza. Własną ocenę rzeczywistości, obawy, lęki, emocje, postanowili wyrazić nie tylko znawcy sztuki lirycznej, poeci »wysokiego obiegu«, również twórcy nieprofesjonalni, autorzy czasami jednego wiersza.

Twórczość ta odwołuje się do tradycji niepodległościowej, rozwija kanon tyrtejski i mesjanistyczny. W utworach tych występują treści religijne i patriotyczne, kult bohaterów i męczenników. Szczególną intencją autorów jest przedstawienie prawdy i opis zaistniałej rzeczywistości. Poeta tego okresu pełni szczególnego rodzaju misję:

»masz zapisywać fakty
masz ocalać pamięć
wiersz ma być dokumentem
porzuć piękne słowa (...)
zastrzeleni górnicy
tobie swój głos oddali
tylko tak mogą mówić
tylko tak mogą krzyczeć«

(Leszek Szaruga, »Tylko tak«)".

Ze "Wstępu" Autorki opracowania

[Instytut Pamięci Narodowej, 2014]