Recenzuje: Grzegorz A. Nowak


Pułkownik Ryszard Kukliński to jedna z najważniejszych postaci w historii PRL-u i ocena jego działań do dziś budzi kontrowersje. Dla jednych jest bohaterem, który przyczynił się do uratowania świata przed koszmarem III wojny światowej. Dla innych - zdrajcą, który wykradał najważniejsze tajemnice wojskowe i oddawał je w ręce obcego wywiadu. Sławomir Cenckiewicz w swojej nowej książce podejmuje się trudnego zadania sprawiedliwego osądzenia tej postaci i odpowiada na pytanie, czy Kuklińskiego należy chwalić i stawiać za przykład, czy może potępiać.

W "Atomowym szpiegu" autor przedstawia sylwetkę oficera Ludowego Wojska Polskiego od samych początków jego kariery wojskowej aż po dramatyczne dni ucieczki z kraju. Próbuje wyjaśnić motywy, jakimi kierował się Kukliński decydując się na nawiązanie współpracy z amerykańskim wywiadem, a następnie podejmując się niebezpiecznej misji przekazywania cennych informacji amerykańskiej agencji CIA. Przez 10 lat szpiegowskiej działalności udało mu się pozyskać dziesiątki tysięcy stron tajnych dokumentów dotyczących planów wojskowych Układu Warszawskiego.

Cenckiewicz skupia się przede wszystkim na osobie samego Kuklińskiego i jego talentach, które przesądziły o powodzeniu śmiertelnie niebezpiecznej misji. "Jack Strong" - bo taki pseudonim nadali Amerykanie polskiemu oficerowi - był wzorowym wojskowym, który w Sztabie Generalnym robił oszałamiającą karierę. Wszystko po to, żeby znaleźć się jak najbliżej najważniejszych dokumentów i decyzji, które miały mieć wpływ na przebieg potencjalnego starcia pomiędzy NATO a Układem Warszawskim. Skutecznie bronił się przed wszelkimi próbami przeniesienia go na bardziej prestiżowe stanowiska, zaskarbiając sobie przyjaźń i protekcję najważniejszych osób w ówczesnym wojsku (z Jaruzelskim i Kiszczakiem na czele).

Autor, były historyk IPN, posługuje się świetnym warsztatem naukowym i korzysta z wielu dokumentów, które do tej pory nie były publikowane. W przeciwieństwie do wcześniejszych komentatorów i badaczy tej sprawy, sięga po materiały pamiętnikarskie i wywiady, które jego zdaniem niesłusznie były pomijane w dotychczasowym dyskursie. Dzięki temu udaje mu się stworzyć sylwetkę pułkownika, która opiera się większości zarzutów stawianych Kuklińskiemu od lat 90. ubiegłego wieku przez przeciwników, krytyków i dawnych współpracowników.

Nie da się ukryć, że Cenckiewicz sympatyzuje z bohaterem swojej książki i wielką radość sprawia mu przysłowiowe wbicie szpili krytykom najsławniejszego polskiego agenta za ich wadliwą argumentację. Jednocześnie udaje mu się zachować obiektywizm, który pozwala na pełniejszą ocenę motywów, jakimi kierował się Kukliński. Bez wątpienia jest to jedna z najlepszych książek opowiadających historię Jacka Stronga.

Trudno cokolwiek zarzucić zarówno autorowi, jak i wydaniu. Świetny projekt graficzny, barwny język i główny bohater, który stał się bohaterem kinowego filmu akcji sprawiają, że "Atomowego szpiega" czyta się jak powieść sensacyjną. Można łatwo zapomnieć, że to w gruncie rzeczy publikacja naukowa, napisana z zachowaniem wszelkich zasad historiografii. Trudno chyba o lepszą rekomendację.


Tytuł: "Atomowy szpieg"
Autor: Sławomir Cenckiewicz
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Liczba stron: 584

Ocena: 5/6