Słowo wstępne

Krzysztof Baczkowski, Janusz Smołucha, Krzysztof Stopka: Cywilizacja europejska w późnym średniowieczu

— Dynamika rozwoju demograficznego Europy w okresie 1200 – 1450
— Główne kierunki rozwoju społeczno – gospodarczego
— Ustrój Europy od XIII do połowy XV wieku
— Kultura pełnego średniowiecza 1200 – 1450
— Kościoły, religie, wierzenia

Piotr Wróbel: Bizancjum i Bałkany — konfrontacja z Turkami osmańskimi

— Bizancjum i Bałkany — region i tradycje
— Bizancjum wobec IV krucjaty
— Cesarstwo Łacińskie i państwa łacinników na Wschodzie
— Organizacja terenów podbitych i ich ludność
— Cesarstwo Łacińskie w latach 1204 – 1261
— Inne państwa łacinników na Wschodzie
— Królestwo Tessaloniki
— Księstwo Achai
— Księstwo Aten
— Dzieje państw greckich powstałych po 1204 roku
— Cesarstwo Nicejskie
— Despotat Epiru
— Drugie państwo bułgarskie
— Ziemie bułgarskie w XII wieku
— Dzieje polityczne Bułgarii do śmierci Iwana Asena II (1241)
— Władza i organizacja drugiego państwa bułgarskiego
— Kościół bułgarski
— Bogomiłowie
— Bułgaria od śmierci Iwana Asena II do końca dynastii Terterów (1241 – 1322)
— Miasta — rzemiosło i handel w Bułgarii
— Bułgaria pod rządami Szyszmanowiczów (1323 – 1396)
— Stosunki społeczne w Bułgarii w XIII – XIV wieku
— Piśmiennictwo drugiego carstwa bułgarskiego
— Serbia od XIII do XV wieku
— Serbia pod rządami Nemaniczów
— Sytuacja społeczna w Serbii
— Górnictwo w Serbii — rozwój miast i handlu
— Serbia w okresie dominacji na Bałkanach (1321 – 1355)
— Prawodawstwo cara Duszana
— Serbia w okresie rozbicia — upadek państwa (1355 – 1459)
— Piśmiennictwo serbskie
— Architektura i malarstwo Serbii
— Bośnia od powstania państwa do połowy XIV wieku
— Sytuacja religijna w Bośni — kościół bośniacki
— Sytuacja społeczna i gospodarcza w Bośni
— Bośnia od Tvrtka Wielkiego do upadku państwa (1353 – 1463)
— Kultura w średniowiecznej Bośni
— Narodziny i rozwój państwa Osmanów w XIV – XV wieku
— Rozkład państwa Seldżuków
— Powstanie państwa Osmanów i jego dzieje polityczne do 1402 roku
— Struktura społeczna państwa Osmanów
— Organizacja władzy
— Dochody państwa
— Organizacja wojska tureckiego
— Dzieje polityczne Turcji w latach 1402 – 1453
— Piśmiennictwo i nauka w Turcji osmańskiej
— Architektura i sztuka
— Bizancjum Paleologów
— Dzieje polityczne Bizancjum po upadku Jana Kantakuzena
— Społeczeństwo i armia bizantyńska
— Kościół w Bizancjum
— Dzieje polityczne Bizancjum od połowy XIV wieku do upadku Konstantynopola (1453)
— Piśmiennictwo w Bizancjum
— Architektura i sztuka bizantyńska

Danuta Quirini-Popławska: Italia i basen Morza Śródziemnego w latach 1204 – 1453

— Dzieje Italii Południowej
— Ród z Weiblingen na tronie sycylijskim
— Konflikt Fryderyka II z papiestwem i północnymi komunami
— Przypadek księcia Prowansji — Karol I Andegaweński, pupil papieski i hegemon Italii w 2 połowie XIII wieku
— Nieszpory sycylijskie i podział królestwa sycylijskiego
— Królestwo neapolitańskie pod rządami dynastii Andegawenów w latach 1285 – 1442
— Dwie Joanny
— Stosunki gospodarcze w królestwie sycylijskim
— Rozwój kultury w Italii Południowej od XIII do połowy XV wieku
— Papiestwo i Państwo Kościelne w latach 1204 – 1453
— Państwo Kościelne na początku XIII wieku — zabiegi i ambicje Innocentego III
— Wzloty i upadki — XIII-wieczni następcy Innocentego III na Stolicy Piotrowej (do 1254)
— Poszukiwanie sojuszników — papiestwo pod wpływami Andegawenów (1254 – 1294)
— Niespodziewane uderzenie — kto spowodował tak zwaną niewolę awiniońską?
— Nowa siedziba — papieże w Awinionie
— Zwrot ku starożytnym korzeniom — podwójna lekcja Coli di Rienzo
— Wielki polityk — Egidio Albornoz i jego zabiegi wokół powrotu papieży do Rzymu
— Na drogach podziału i pojednania, czyli schizma zachodnia i ruch soborowy
— Papiestwo u progu nowych czasów — humanista na Stolicy Piotrowej
— Dzieje Włoch Północnych w latach 1204 – 1453
— Przyczyny rozbicia politycznego Włoch Północnych w XIII wieku
— Walka komun o niezależność
— Kształtowanie się samorządu miejskiego w północnych komunach w XIII wieku
— Od republiki do księstwa — historia Florencji w XIII – XV wieku
— Rządzący a lud — powstanie ciompich w 1378 roku
— Udane próby — dojście do władzy rodu Medicich
— Początek wojen
— Rozwój społeczno – gospodarczy Florencji w latach 1204 – 1453
— Rozwój życia kulturalnego Florencji między XIII a XV wiekiem
— Dzieje Mediolanu w XIII – XV wieku
— Kryzys, zmiany i stabilizacja — dojście do władzy Viscontich
— Tyrania — trudne rządy Giovanniego Marii i Filippo Marii Viscontich
— Frontalny atak — dojście do władzy Francesco Sforzy
— Główne strefy gospodarki mediolańskiej w XIII – XV wieku
— Republika Genueńska — zmagania o władzę
— Pierwsze starcia — rywalizacja genueńsko – wenecka
— Rozmiary i znaczenie genueńskiego handlu lewantyńskiego
— Dzieje późnośredniowiecznej Republiki Weneckiej w XIII – XV wieku
— Perfekcja doskonała — ustrój polityczny Republiki Weneckiej
— Pozycja Kościoła katolickiego w Republice Weneckiej
— Rozwój weneckiego imperium kolonialnego
— Polityka zagraniczna Republiki Weneckiej między XIII a XV wiekiem
— Zmiana kursu polityki — walka Wenecji z zagrożeniem tureckim
— I condottieri — blaski i cienie wojen włoskich w XIV i XV wieku
— Geneza ideologii humanistycznej — początki Odrodzenia

Wojciech Mruk: Dzieje Półwyspu Iberyjskiego od XIII do połowy XV wieku

— Królestwo Kastylii
— Zarys dziejów politycznych
— Zjednoczenie polityczne i wielka rekonkwista 1212 – 1284
— Lata kryzysu wewnętrznego i walk o tron 1284 – 1379
— Królestwo Kastylii w latach 1379 – 1469 — trudności i sukcesy
— Życie gospodarcze królestwa Kastylii
— Społeczeństwo królestwa Kastylii
— Specyfika ustrojowo – administracyjna królestwa Kastylii
— Kultura w królestwie Kastylii
— Królestwo Aragonii
— Zarys dziejów politycznych
— Trudności monarchii, ich przezwyciężenie i początek wielkiej ekspansji około 1200 – 1276
— Podział i zjednoczenie państw Korony Aragonii — trudności wewnętrzne i ekspansja w basenie Morza Śródziemnego 1276 – 1387
— Trudności przełomu wieków — panowanie Alfonsa V i pierwsze kroki ku unii z Kastylią 1378 – 1469
— Życie gospodarcze w królestwie Aragonii
— Społeczeństwo królestwa Aragonii
— Specyfika ustrojowo – administracyjna królestwa Aragonii
— Kultura w królestwie Aragonii
— Królestwo Nawarry
— Zarys dziejów politycznych królestwa Nawarry
— Między Półwyspem Iberyjskim a Francją 1194 – 1284
— Nawarra w związku z Francją 1284 – 1328
— Nawarra po rozerwaniu unii z Francją, w sferze wpływów Aragonii 1328 – 1463
— Życie gospodarcze w królestwie Nawarry
— Społeczeństwo królestwa Nawarry
— Specyfika ustrojowo – administracyjna królestwa Nawarry
— Kultura w królestwie Nawarry
— Królestwo Portugalii
— Zarys dziejów politycznych królestwa Portugalii
— Okres rekonkwisty i umacniania struktur państwa 1185 – 1325
— Okres kryzysu, przesileń wewnętrznych i wojen 1325 – 1481
— Życie gospodarcze królestwa Portugalii
— Społeczeństwo królestwa Portugalii
— Specyfika ustrojowo – administracyjna królestwa Portugalii
— Kultura królestwa Portugalii
— Muzułmanie na Półwyspie Iberyjskim
— Zarys dziejów politycznych emiratu Grenady
— Życie gospodarcze w emiracie Grenady
— Specyfika społeczeństwa emiratu Grenady
— Specyfika ustrojowo – administracyjna emiratu Grenady
— Kultura w emiracie Grenady
— Muzułmanie w chrześcijańskich państwach Półwyspu Iberyjskiego
— Żydzi na Półwyspie Iberyjskim

Anna Waśko: Anglia i Francja od początku XIII do połowy XV wieku

— Francja i Anglia u progu XIII stulecia
— Królestwo Kapetyngów — konsolidacja terytorialna
— Konflikt Kapetyngów z Plantagenetami
— Sprawa Langwedocji
— Rodzina władców chrześcijańskich — polityka Ludwika IX
— Filip Piękny i kres ekspansji wewnętrznej królestwa
— Sanacja królestwa
— W stronę monarchii biurokratycznej — Filip IV Piękny
— Spór z Bonifacym VIII
— Polityka angielska w XIII wieku
— Od Wielkiej Karty Swobód do parlamentu wzorcowego
— Gospodarka i społeczeństwo Francji i Anglii w XIII wieku
— Kultura Francji i Anglii w XIII wieku
— Wojna stuletnia (1337 – 1453)
— Francja — król, księstwa i stany
— Anglia — król i parlament
— Kościół, schizma i ruch soborowy
— Gospodarka i społeczeństwo Francji i Anglii w dobie "kryzysu XIV wieku"
— Kultura Francji i Anglii w późnym średniowieczu

Krzysztof Baczkowski: Cesarstwo rzymsko – niemieckie od początku XIII do połowy XV wieku

— Koniec hegemonii Hohenstaufów (1198 – 1250)
— Okres tak zwanego wielkiego bezkrólewia (1250 – 1273)
— Idea cesarstwa zachodniego na przełomie XII i XIII wieku
— Ustrój i społeczeństwo Niemiec w XIII wieku
— Terytorium, obszar i ludność
— Język i narodowość
— Ustrój państwa niemieckiego i jego aneksów (bez Włoch)
— Społeczeństwo — jego rozwarstwienie i warunki egzystencji
— Życie gospodarcze
— Zamek i wieś
— Miasta — ich status prawny, produkcja i stosunki społeczne
— Handel i żegluga — początki Hanzy, gospodarka towarowo – pieniężna
— Życie duchowe
— Kościół i wiara
— Piśmiennictwo i poezja
— Sztuka
— Upadek Hohenstaufów
— Walka o tron w Niemczech na przełomie XII i XIII wieku w kontekście międzynarodowym
— Cesarstwo Fryderyka II i jego upadek
— "Wielkie bezkrólewie" w Niemczech 1250 – 1273
— Próba odbudowy państwa niemieckiego i wzrost znaczenia książąt terytorialnych 1273 – 1356
— Początek dziejowej kariery Habsburgów
— Wznowiony "sen" o cesarstwie — ostatnia walka cesarstwa z papiestwem
— Karol IV — "cesarz w Europie" czy "kleszy król"?
— Zmiany ustrojowe
— Cesarz i władze centralne
— Wzrost znaczenia władców terytorialnych — rozwój instytucji stanowych
— Złota Bulla Karola IV
— Przemiany w życiu gospodarczym
— Postęp techniczny — cechy, nowe gałęzie produkcji
— Handel lokalny i dalekosiężny — umocnienie się kapitału kupieckiego
— Rozwój Hanzy i niemieckie państwa kolonialne nad Bałtykiem
— Początki kryzysu w rolnictwie — zahamowanie kolonizacji wschodniej
— Społeczeństwo końca XIII i połowy XIV wieku
— Stany i ich wzajemne stosunki
— Życie codzienne
— Duchowość i zjawiska kulturowe
— Kościół i jego rola polityczna i duchowa
— Literatura i nauka
— Sztuka — architektura, rzeźba, malarstwo
— Niemcy w dobie kryzysu europejskiego — od połowy XIV do połowy XV wieku
— Kryzys europejski i czarna śmierć w Niemczech
— Skutki czarnej śmierci i innych klęsk elementarnych w życiu gospodarczym Niemiec
— Skutki psychologiczne i moralne kryzysu w Niemczech w 2 połowie XIV wieku
— Przemiany polityczne i socjalno – religijne w dobie kryzysu
— Anarchia polityczna w Niemczech w 2 połowie XIV i początkach XV wieku
— Habsburgowie i walki wolnościowe Szwajcarów
— Zygmunt Luksemburski i sobór w Konstancji
— Niemcy wobec husytyzmu
— Koncyliaryzm — powrót Habsburgów na tron niemiecki
— Powstanie państwa burgundzko – niderlandzkiego na zachodnich rubieżach Rzeszy
— Ustrój i społeczeństwo Niemiec (połowa XIV – połowa XV wieku)
— Cesarz i książęta
— Rycerstwo i chłopi
— Zmiany w sytuacji miast
— Projekty reformy Rzeszy w 1 połowie XV wieku
— Życie codzienne
— Kultura Niemiec końca XIV i 1 połowy XV wieku
— Nauka — powstanie niemieckich uniwersytetów
— Historiografia, nauki matematyczno – astronomiczne, piśmiennictwo religijne, literatura piękna
— Sztuka późnogotycka w Niemczech

Stanisław Sroka: Historia Europy Środkowo – Wschodniej od XIII do połowy XV wieku

— Pojęcie Europy Środkowo – Wschodniej
— Historia Europy Środkowo – Wschodniej do schyłku XIII stulecia
— Przeobrażenia polityczne
— Węgry i Czechy w 1 połowie XIII wieku
— Najazdy mongolskie
— Zakon krzyżacki w Europie Środkowej
— Litwa i Ruś
— Czechy i Węgry w polityce europejskiej
— Dezintegracja monarchii piastowskiej w XIII wieku
— Gospodarka
— Osadnictwo na prawie niemieckim
— Urbanizacja
— Rzemiosło i handel
— Kultura i życie religijne
— Piśmiennictwo
— Szkolnictwo
— Sztuka
— Zakony
— Modernizacja Europy Środkowo – Wschodniej w XIV wieku
— Przesilenia w krajach Europy Środkowo – Wschodniej na początku XIV wieku
— Krajobraz polityczny XIV wieku
— Luksemburgowie w Czechach
— Andegawenowie na Węgrzech
— Polska a zakon krzyżacki
— Unie Polski z Węgrami i Litwą
— Początki zagrożenia tureckiego
— Mołdawia i Wołoszczyzna w dobie tworzenia struktur państwowych
— Początki państwa moskiewskiego
— Wielcy reformatorzy
— Przeobrażenia ustrojowe i społeczne
— Powstanie społeczeństwa stanowego
— Andegaweńska reorganizacja Węgier
— Corona Regni
— Rozwój gospodarczy
— Górnictwo
— Rzemiosło i handel
— Reformy systemu podatkowego
— Kultura i życie religijne
— Powstanie uniwersytetów
— Piśmiennictwo
— Sztuka
— Kościoły i nowe nurty życia religijnego
— Europa Środkowo – Wschodnia w 1 połowie XV wieku
— Przemiany polityczne
— Królestwo Węgierskie za czasów Zygmunta Luksemburskiego
— Czechy w dobie ruchu husyckiego
— Monarchia Władysława Jagiełły
— Druga unia polsko – węgierska — Węgry wobec zagrożenia tureckiego
— Kryzys polityczny w Mołdawii i na Wołoszczyźnie
— Zagadnienia społeczno – gospodarcze
— Wzrost znaczenia szlachty i sytuacja miast
— Początki świadomości narodowej
— Kultura
— W świecie intelektualistów

Anna Waśko: Region bałtycki od XIII do połowy XV wieku

— Region bałtycki u progu XIII stulecia
— Wiek XIII — modernizacja i ekspansja
— Zmiany w królestwach skandynawskich w XIII wieku
— Dania
— Szwecja
— Norwegia
— Kultura państw skandynawskich w XIII wieku
— Ekspansja na ziemie słowiańskie, pruskie i fińskie w XIII wieku
— Rywalizacja duńsko – niemiecka
— Krucjaty fińskie i norweska ekspansja zamorska
— Podbój Prusów
— Gospodarka w krajach skandynawskich i początki Hanzy
— Skandynawia i nowe potęgi nad Bałtykiem w XVI wieku
— Polityka skandynawska i Hanza
— Państwo zakonne w Prusach
— Rozkwit kultury w regionie bałtyckim w XIV wieku
— Unia kalmarska
— Państwa skandynawskie u progu unii — ustrój, społeczeństwo, gospodarka
— Unia w Kalmarze
— W stronę rozłamu — unia w latach 1412 – 1450

Jerzy Hauziński: Imperium mongolskie i jego państwa sukcesyjne

— Ludy mongolskie przed wystąpieniem Temudżyna (Czyngis-chana)
— Droga Temudżyna do władzy wielkochańskiej
— Początki ekspansji zewnętrznej
— Wojna z imperium chorezmijskim
— Kampanii zachodniej ciąg dalszy
— Organizacja armii i państwa Czyngis-chana
— System ułusowy
— Wznowienie ekspansji za Ugedeja
— Wielka wyprawa zachodnia
— Mongołowie w Europie Środkowej
— Rozpad imperium — wyłonienie się Złotej Ordy
— Złota Orda w dobie rozkwitu
— Złota Orda a księstwa ruskie
— Azja Środkowa pod władzą Mongołów — ułus Czagataja
— Podział dzielnicowy imperium mongolskiego
— Druga wyprawa na zachód — wojny na Bliskim Wschodzie
— Upadek Bagdadu
— Kampania przeciwko egipsko – syryjskiemu sułtanatowi Mameluków
— Ułus Hulagidów
— Stosunki społeczne w Iranie hulagidzkim — załamanie państwa Hulagidów
— Druga wyprawa przeciwko Chinom
— Wojna domowa w imperium Mongołów za Kubiłaja
— Chiny u stóp wielkiego chana — początki mongolsko – chińskiej dynastii Yuan (Jüan)
— Dalsze podboje na Dalekim Wschodzie
— Wysłannicy Europy w imperium mongolsko – chińskim

Jerzy Hauziński: Bliski Wschód i Azja Środkowa od końca XII do połowy XV wieku

— Awans sułtanatu chorezmijskiego
— Kalifat bagdadzki za An-Nasira
— Konflikt chorezmijsko – abbasydzki a zagrożenie mongolskie
— Ostatni Abbasydzi i Mongołowie
— Etap końcowy cywilizacji abbasydzkiej
— Imperium Chorezmszahów
— Apogeum sułtanatu Ajjubidów
— Kryzys jedności państwa Ajjubidów
— System społeczny i administracyjny monarchii Ajjubidów
— Narodziny sułtanatu egipskich Mameluków
— Sułtan Bajbars a krzyżowcy
— Upadek enklaw łacińskich w Palestynie
— Apogeum sułtanatu Mameluków – Bahrytów
— Ekspedycja Cypryjczyków przeciwko Aleksandrii — załamanie się sułtanatu Bahrytów
— Stosunki gospodarcze w sułtanacie Mameluków
— Królestwo Gruzji w XIII – XIV wieku
— Królestwo Armenii Cylicyjskiej
— Państwa Bliskiego Wschodu po upadku ułusu Hulagidów
— Początki kariery Timura
— Timur a Złota Orda
— Wojny Timura na Bliskim Wschodzie
— Zmierzch i upadek sułtanatu Rumu (Azja Mniejsza)

Jerzy Hauziński: Indie od XIII do XV wieku

— Mameluccy władcy na tronie delhijskim
— Chaldżydzi — kolejna muzułmańska dynastia sułtanatu Delhi
— Obalenie dynastii Chaldżydów i zastąpienie jej przez Tughlukidów
— Sajjidowie i Lodi
— Decentralizacja imperium delhijskiego — dynastia Szarki i Bahmanidzi
— Hinduskie królestwa Półwyspu Indyjskiego
— Formy feudalnej własności ziemskiej w Indiach Północnych
— Rzemiosło i handel w sułtanacie delhijskim
— Islam a zmiany w układzie społecznym

Wiesław Olszewski: Daleki Wschód w latach 1200 – 1450

— Chiny w latach 1200 – 1450
— Pod rządami Mongołów
— Obalenie dynastii mongolskiej — wcześni Mingowie (1368 – 1450)
— Kultura epoki Południowych Songów, Yuanów i Mingów
— Konfucjańscy sąsiedzi Chin — Korea i Wietnam
— Koreańskie królestwo Koryo i wczesnych Yi
— Wietnam pod władzą Tranów i późnych Le
— Japonia
— Schyłkowe rządy Kamakura-bakufu
— Godaigo i rządy Muromachi-bakufu
— Kraje Półwyspu Indochińskiego i Archipelagu Malajskiego

Jerzy Hauziński: Afryka od XIII do połowy XV wieku

— Sułtanat Almohadów w Maghrebie
— Okres przewagi Zajanidów — powiązania gospodarcze Maghrebu
— Dominacja Marynidów
— Algieria pod rządami Abd al-Wadydów (Zajanidzi "boczni")
— Awans polityczny Hafsydów
— Imperium Hafsydów
— Królestwo Nubii
— Etiopia — imperium afrykańskiego chrześcijaństwa
— Islam w Czarnej Afryce

Anna Waśko: Ameryka prekolumbijska

— Mezoameryka
— Imperium Inków

Wybrana literatura do poszczególnych rozdziałów
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych i etnicznych
Ilustracje
Spis kapsuł

[Świat Książki — Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005]