Recenzuje: Tomasz Chmielik


Sieroce pociągi. Dla jednych szansa na lepsze życie, dla innych odpowiednik niewolnictwa. Szeroko zakrojona akcja społeczna, która trwała od 1853 do 1929 roku i spowodowała przesiedlenie prawie ćwierć miliona osieroconych oraz bezdomnych dzieci z miast Wschodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Trafiały one do rodzin zastępczych na obszarach wiejskich Środkowego Zachodu. Większość otrzymała prawdziwy dar od losu, część jednak…

Poznajcie Niamh, irlandzką dziewczynkę osieroconą w pożarze, który wybuchł w przepełnionej nowojorskiej czynszówce. Poznajcie Dorothy, która w 1929 roku wsiadła do sierocego pociągu i tułała się od jednej rodziny zastępczej do drugiej - od gorszej do jeszcze gorszej. Poznajcie wreszcie Vivian Daly, która miała szczęście trafić na porządnych ludzi, odnaleźć miłość swojego życia i spełnić się w tym, co lubiła robić najbardziej. Wyobraźcie sobie teraz, że to jedna i ta sama osoba: bezbronna dziewczynka, której dzieciństwo upłynęło na walce o byt.

Poznajcie też Molly mieszkającą w Spruce Harbor w stanie Maine. To również sierota, ale żyjąca w 2011 roku, w szczęśliwych czasach jednolitego programu rodzin zastępczych. Molly to po prostu Molly - nikt nie próbuje zmieniać jej imienia, nikt nie pyta o przekonania religijne, nikt nie zmusza do ciężkiej harówki od rana do nocy i nikt jej nie kocha. Molly to pozbawiona godności ofiara zorganizowanej pomocy społecznej, skazana na ciągłe zmiany rodziny zastępczej.

Spotkanie tych dwóch bohaterek to jeden z tematów przewodnich „Sierocych pociągów”. Pozwala ono Christinie Baker Kline osadzić ciężki los amerykańskich sierot w kontekście historycznym. Pozwala również na wiele trafnych obserwacji dotyczących problemu wykluczenia społecznego osób pokrzywdzonych. Autorka pokazuje, jak niewiele praw mają adoptowane dzieci, jak rygorystycznej kontroli podlegają i co czyni się dla ich dobra, nie pytając nawet o zdanie. Nieważne, czy cofamy się do lat 30. ubiegłego stulecia, czy też pozostajemy zanurzeni w wieku XXI – obojętność otoczenia i sposoby obdzierania istot ludzkich z godności pozostają niezmienne. Pisał o tym Foucault, pisał Bauman, napisała również i Kline, tyle że w czysto literackiej formie.

„Sieroce pociągi” to także dobrze skonstruowana powieść obyczajowa. Chociaż miejscami nieco zbyt przewidywalna, potrafi wzruszyć, rozśmieszyć i skłonić do przemyśleń. W najbardziej podstawowym odczytaniu jest to opowieść o dzieciach, które pragnęły być kochane. Wystarczy jednak odrobina refleksji, aby uzmysłowić sobie, że traktuje ona tak naprawdę o nas samych – tym, jacy jesteśmy, jak myślimy i czego się boimy. Nie pozostaje mi nic innego, jak polecić ją wszystkim miłośnikom dobrej literatury.



Tytuł: Sieroce pociągi
Autor: Christina Baker Kline
Wydawnictwo: Czarna Owca 2014
Liczba stron: 369


Ocena recenzenta: 5/6


Recenzja ukazała się w również serwisie Literadar.pl.