Elin Pelin (1877-1949) wszedł do literatury bułgarskiej jako pisarz podejmujący problematykę społeczną wsi. Nie jest to autor w Polsce nie znany: na początku lat pięćdziesiątych ukazało się kilka przekładów prezentujących jego twórczość nowelistyczną. Niezbyt fortunnie wybrane i "dointerpretowane" przekłady te nie doczekały się nowych wydań - stąd zapewne pojawił się nęcący pomysł ukazania "innego" Elina Pelina, uwzględniający dwa wydane w okresie międzywojennym cykle - "Czarne róże" oraz "W cieniu klasztornej winnicy". Są to cykle wyraźnie różniące się między sobą w stylistyce i nastroju, a także w interpretacji tego samego tematu - tematu miłości. Mottem do obydwu cykli może być wyrażona w formie morału filozoficznego myśl z noweli pt. "Ojciec Sysjusz", rozpoczynającej cykl "W cieniu klasztornej winnicy": "Wiedza i mądrość to dzieło przeszłości. Teraźniejszość zaś to jakby morze pełne wszelakich uczuć, po którym błądzą dusze ludzkie niepewne swej drogi. Ich łzy, ich radości, pragnienia, złudzenia i wzloty, ich myśli i doświadczenia padają jak bezcenne perły w bezdeń odmętu. Dopiero gdy morze to odpłynie w dalszą przeszłość, ludzie odnajdują na dnie utracone skarby, czerpiąc z nich mądrość". Tak więc zarówno nawiązujące do cerkiewno-ludowej hagiografii legendy z cyklu "W cieniu klasztornej winnicy", jak poetycki, liryczny rejestr teraźniejszości zawarty w "Czarnych różach" to nie tylko dokument rozterek i poszukiwań duchowych tamtej epoki, nie tylko credo literackie filozofii życiowej autora, lecz także urokliwa lektura przybliżająca nam nie znaną dotychczas twórczość klasyka literatury bułgarskiej.

(Z "Posłowia" Wojciecha Gałązki)

[Wydawnictwo Literackie, 1982]