Uwaga! Recenzja zawiera informacje dotyczące rozwoju akcji.


Antyutopijna Oceania z powieści Georga Orwella pt. „Rok 1984”, stanowiąca przykład literackiej wizji państwa totalitarnego, ma na celu ukazanie grozy rzeczywistości komunistycznej. Władza należąca do jednej rządzącej partii dążyła do bezwzględnego podporządkowania sobie społeczeństwa i likwidacji wszelkich przejawów indywidualizmu. Jej mechanizmy służyły zniewoleniu człowieka i spustoszeniu jego myśli oraz wyobraźni. Obywatele nie mogli więc mieć jakichkolwiek wyobrażeń o społeczeństwie innym niż istniejące w tym państwie. Stworzona ideologia przeinaczała prawdę, wszechobecny, choć ukrywany terror wyzwalał strach i rodził pragnienie niewiedzy. Jedną z metod, którymi posługiwała się Partia Wewnętrzna w celu manipulowania ludźmi i kształtowania ich świadomości było stworzenie Nowomowy - uschematyzowanego języka redukującego zasób słownictwa. Wprowadzono także zasadę Dwójmyślenia, oznaczającą zdolność wyrażania dwóch sprzecznych poglądów i wierzenia w oba jednocześnie. Przykładem stosowania tej zasady była sprzeczność nazw ministerstw z ich prawdziwymi zadaniami, jak Ministerstwo Prawdy (w nowomowie: Miniprawd) odpowiedzialne za fałszowanie przeszłości i bieżących wydarzeń czy Ministerstwo Pokoju zajmujące się prowadzeniem wojny. Jednak najgorszą formę panowania nad człowiekiem stanowił przemyślany system tortur, którym poddawani byli przeciwnicy bezwzględnego totalitaryzmu.

Główny bohater powieści, Winston Smith, członek Partii Zewnętrznej, to zwykły, szary człowiek, osaczony przez nieludzką rzeczywistość. Czuje się samotny, a świat, który go otacza, zdecydowanie mu się nie podoba. Jak każdy obywatel Oceanii, perfekcyjnie ukrywa prawdziwe uczucia i kontroluje mimikę. Wkrótce w bohaterze rodzi się chęć sprzeciwu wobec niechcianej rzeczywistości. Pierwszym przejawem buntu jest założenie pamiętnika. Winston zapisuje w nim swoje przemyślenia, nie stroniąc od tzw. „myślozbrodni”. Pamięta przy tym jednak, by zachować szczególną ostrożność i nie znajdować się w zasięgu widzenia teleekranu umieszczonego w jego mieszkaniu. Rodząca się w nim nienawiść stanowi pierwszy krok w walce z Wielkim Bratem. Jednak to miłość okazuje się silniejszą bronią. Winston zakochuje się w Julii, która także marzy o wolności. Wzmocnieni uczuciem bohaterowie podejmują działania zmierzające do uniezależnienia się od ograniczającego ich systemu, walczą o godność, prawdę i miłość. Okazuje się jednak, że człowiek jest bezradny wobec systemu. Oboje ponoszą klęskę. Wymyślne tortury zabijają w nich pozytywne uczucia i niemal pozbawiają człowieczeństwa. Ostatecznie sami poddają się Wielkiemu Bratu.

Ta pesymistyczna wizja ubezwłasnowolnienia człowieka wiąże się przede wszystkim z poczuciem strachu przed narastaniem konfliktów politycznych i gwałtownych przemian cywilizacyjno–kulturowych XX wieku, mogących przyczynić się w konsekwencji do zatracenia indywidualizmu jednostki. Dlatego czytając tę powieść nie można oprzeć się wrażeniu, że jest ona odzwierciedleniem naszych osobistych obaw. Obaw ludzi współczesnych, tkwiących w pozornie bezpiecznym świecie. Warto uzmysłowić sobie, że „Rok 1984” to dzieło wielopłaszczyznowe o zaskakująco uniwersalnej wymowie. Spętanie jednostki w systemie totalitarnym to tylko jeden z wielu poruszonych w nim problemów. Książka należy do tych nielicznych, które prowokują do myślenia i pozostawiają po sobie trwałe wspomnienia.