Na "Scenografię" czekałam prawie rok, to znaczy od momentu, gdy podczas poszukiwań książek o Allanie Starskim trafiłam na stronę wydawnictwa Wojciech Marzec i ujrzałam zapowiedź tego podręcznika. Po kilku miesiącach trochę zlękłam się, że może to być zapowiedź bez pokrycia, na szczęście pani z wydawnictwa mnie uspokoiła, a z początkiem listopada ta książka pojawiła się na rynku.

O mojej fascynacji oscarowym polskim scenografem i jego wpływie na moje życie pisałam w recenzji książki Starski: Droga do Oscara (Łuczak Czesław), dlatego tu nie będę się powtarzać, ale muszę napisać, że przez "Scenografię" znowu mnie ukształtował: tym razem zmienił moje spojrzenie na film.

W tym przewodniku wybitny scenograf dzieli się swoim doświadczeniem, które obejmuje nie tylko kino rodzime, ale i światowe. Dokładnie opisuje etapy pracy scenografa, jego asystentów i współpracowników, a także omawia rolę reżysera, operatora i producenta w poszczególnych fazach projektu i realizacji scenografii. Zaznacza przy tym, że kluczowa jest odpowiednia postawa w rozmowie z nimi, od tego bowiem zależy sukces w realizowaniu własnych pomysłów. To ostatnie przekonało mnie, że w tym zawodzie jest sporo stresu, z którym najprawdopodobniej nie zdołałabym sobie poradzić.

Czytając o konstruowaniu dekoracji w studiu, adaptacji wnętrz naturalnych i miejsc plenerowych, widzę proces tworzenia jednego z najważniejszych elementów filmu, na który tak mało krytyków zwraca uwagę (chyba że któremuś uda się dostrzec niezgodności dekoracji ze stylem historycznym filmu). Starski uzmysłowił mi, ile w tych konstrukcjach jest fałszu i iluzji, której widz się poddaje, wierząc, że gdy bohater idzie po schodach na następne piętro, wspina się po konstrukcji, a nie, jak w rzeczywistości to się odbywa, przechodzi do pokoju usytuowanego obok. Trudno też uwierzyć w to, że Londyn w "Oliwerze Twiście" od podstaw zbudowano w studiu, a nie zaadaptowano rzeczywistych ulic miast na potrzeby filmu (choć Starski podkreśla absurd takiego myślenia, bo niby jak mieliby na kilka dni zdjęć zamknąć centrum Londynu?!).

Po poznaniu tajników powstawania scenografii i pracy na planie zupełnie inaczej patrzę na filmy. Z jednej strony jestem pod ogromnym wrażeniem, że te wszystkie budynki się rzeczywiście buduje, z wszystkimi detalami, by po kilku dniach zdjęć, podczas których niecała dekoracja pojawia się w kadrze, tę ogromną konstrukcję rozebrać i postawić nową do następnej sceny. Z drugiej strony, podczas oglądania zaczęłam oddzielać scenografię od fabuły filmu. Wynika to z solidnego ugruntowania się w mojej świadomości informacji, że rzadko dla potrzeb filmu wykorzystywane są prawdziwe lokale, a ponadto wiele elementów (nie tylko w filmach fantasy i science fiction) poprawia się i uzupełnia komputerowo.

Oczywiście byłam świadoma pewnych rozwiązań stosowanych w filmie już wcześniej, przed lekturą "Scenografii". Starski, omawiając szczegółowo różne sposoby tworzenia scenografii w oparciu o konkretne przykłady ze swoich produkcji, które miałam okazję już obejrzeć, pozbawił mnie wszelkich złudzeń co do tego, jak powstaje scenografia.

Szczególne wrażenie robią zdjęcia rysunków, projektów i makiet powstałych później konstrukcji scenograficznych. To jest prawdziwa uczta dla oczu - i niemal każde zdjęcie analizowałam przez kilka minut. Przedstawiają one kwintesencję twórczej pracy scenografa.

Ten podręcznik polecam wszystkim zainteresowanym szczegółami pracy scenografa, więc nie tylko studentom i młodym scenografom. Jednak lojalnie uprzedzam, że po lekturze może się zmienić wasze patrzenie na film, może stać się ono pełne dystansu wobec przedstawionej w kadrze iluzji.


[Recenzja została wcześniej opublikowana na blogu]