Powieść "Wilk stepowy" (tak jak zresztą każda inna powieść) może (powinna!) być odczytywana z różnych punktów widzenia, dostarczając każdemu indywidualnie życiodajnych impulsów egzystencjalnych i intelektualnych. Ja odkryłem w niej trop badawczy związany z zagadnieniem konfliktu pomiędzy jednostką a społeczeństwem. Powieść ta jest niejako rozwinięciem w praktyce tezy Hegla, że byt dojrzały musi być sprzeczny ontologicznie.

"Wilk stepowy" ukazuje dwoistość strukturalną na płaszczyźnie egzystencji. Składają się na nią rozdarcie na dwa bieguny: wilczy i człowieczy, które mają charakter ambiwalentny, dopełniający się. Bycie "wilkiem" wiąże się z samotnością, z chęcią samorealizacji wbrew presji nieakceptowalnego otoczenia. Bycie "człowiekiem" wiąże się z chęcią samorealizacji nie pomimo, ale dzięki uczestnictwu w świecie zewnętrznym.

Hesse doskonale pokazuje w kreacji głównego bohatera - Hallera, że dla osiągnięcia wolności rozumianej jako możliwość nieskrępowanego rozwoju osobowości każdy potrzebuje obydwu biegunów naraz. Chodzi zatem o uniknięcie skostnienia egzystencjalnego związanego z przywiązaniem się tylko do jednej części swojej osobowości: konformistycznej ("człowiek"), co oznaczałoby redukcję podmiotowości do poziomu dostępnego dla wszystkich - lub nonkonformistycznej ("wilk"), co skazywałoby człowieka na zagubienie w świecie sensów i niemożność określenia siebie. Budowanie silnej podmiotowości wiąże się z koniecznością nieustannej oscylacji pomiędzy "wilczym" i "człowieczym" biegunem egzystencji, które w ten sposób ambiwalentnie się dopełniają. Do tego potrzebne jest jednak przebudzenie egzystencjalne, którego zaznaje w pewnym momencie Harry Haller.

Powieść "Wilk stepowy" pokazuje, że każdy ma możliwość dzielenia swej osobowości na części i utożsamienia dowolnej części z jaźnią, co determinuje naprzemienne sposoby działania. Myślę, że w kontekście analizy współczesnych warunków społeczno-kulturowych (ponowoczesność skazująca na wydziedziczający z wszelkiego sensu indywidualizm vs. kultura konsumpcyjna i masowa jako narzędzie społeczeństwa do konformistycznego i całkowitego podporządkowania sobie jednostki) powieść Hessego zawiera niezwykle bogaty materiał badawczy, które pozwala nam na zrozumienie nas samych.