Utwór "Oda do młodości" powstał w roku 1820, w okresie sporów klasyków z romantykami.

Utwór jest wielką, pełną entuzjazmu pochwałą młodości, wyrażającą wiarę w postęp, budowę lepszego świata oraz wspólnego budowania szczęścia całej ludzkości.

"Oda do młodości" zbudowana jest na zasadzie przeciwstawienia sobie dwóch światów - odchodzący w przeszłość świat ludzi starych przedstawia w bardzo negatywnym świetle. Starzy ludzie ukazani są jako istoty tępe, samolubne i przyziemne. W przeciwieństwie do nich młodzież przedstawiona jest jako zbiorowość pełna ideałów ("w szczęściu wszystkiego są wszystkich cele"), zdolna do poświęceń ("i ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, jeżeli poległym ciałem dał innym szczebel do sławy grodu"), kierująca się miłością, dążąca konsekwentnie do zmiany na lepsze wbrew przeciwnościom ("Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga, łam, czego rozum nie złamie"). Celem jednostki jest działanie dla dobra ogółu, czego odchodzący w przeszłość świat nie był w stanie pojąć - zdaje się mówić podmiot liryczny wśród pełnych entuzjazmu i wykrzykników wezwań do czynu ("razem, młodzi przyjaciele!").

Aktualność utworu nie podlega dyskusji. Prawie każde młode pokolenie jest przekonane o swojej wyjątkowości i wierzy w możliwość dokonania zmian w świecie ("ruszyć bryłę z posad świata"). Entuzjazm ten zwykle wygasa w chwili, kiedy lepiej pozna się życie.

Jak w piosence Roberta Gawlińskiego, która jest pięknym współczesnym uzupełnieniem "Ody do młodości":

"(...) dziesięć lat, jasny książę małych spraw
Z uśmiechem w życie wszedł, zmienić chciał cały świat
Płynął czas, parę lat przybyło
Już nie śmieje się, życie go zmieniło".

Sam Mickiewicz, kiedy posunął się w latach, odcinał się w późniejszych utworach od "Ody", pisząc o tym okresie swojego życia jako o młodości "górnej i durnej".

Niemniej jednak "Oda do młodości" pozostała pięknym obrazem świadomości młodych polskich romantyków z początku XIX wieku.