Przyjrzyjmy się specjaliście od mózgu - powiedzmy, fizjologowi mózgu. Może wiedzieć wszystko o moim mózgu - może podłączyć mnie do elektroencefalografu, może użyć skanerów PET, może użyć radioaktywnych wskaźników, może sporządzić wykres fizjologii, określić poziomy przekaźników nerwowych - może wiedzieć, co robi każdy atom mojego mózgu, ale nadal nie będzie znał ani jednej myśli w moim umyśle. (...) Możesz więc wiedzieć wszystko o moim mózgu, ale to, co dzieje się w moim umyśle, pozostanie dla ciebie ciągle tajemnicą. A poznać ją możesz jedynie, kiedy ze mną porozmawiasz. Mówiąc inaczej, musisz rozpocząć dialog, a nie monolog - musisz wejść w intersubiektywną komunikację, a nie tylko badać mnie jako obiekt empirycznych studiów - jako obiekt empirycznej obserwacji - która nigdzie cię nie doprowadzi.

(...) powierzchnie można zobaczyć, ale głębia musi być zinterpretowana. Kiedy rozmawiamy ze sobą, patrzysz nie tylko na jakąś powierzchnię, na jakąś uśmiechniętą twarz, na jakiś empiryczny obiekt. Chcesz wiedzieć, co dzieje się wewnątrz mnie. Patrzysz nie tylko na to, co robię, chcesz wiedzieć, co czuję, co myślę, co dzieje się wewnątrz mnie, w mojej świadomości.

Dlatego zadajesz mi pytania. „Co się dzieje? Co o tym sądzisz? Co ty na to?”. Ja ci coś odpowiem - będziemy rozmawiali - a ty musisz ustalić, o co mi chodzi, musisz zinterpretować, o co mi chodzi. Musisz interpretować znaczenie każdego zdania. Co on przez to chce powiedzieć? A, rozumiem, chodzi ci o to, itd.

(...) To jest absolutnie nieuniknione. Nawet gdybyś był wielkim medium i mógł bez przeszkód czytać moje myśli, to i tak musiałbyś ustalać, co moje myśli znaczą - nadal musisz interpretować to, co czytasz*.




---
* Ken Wilber, Krótka historia wszystkiego, tłum Henryk Smagacz, wyd. Santorski & Co., 2008 s. 51-53.