„Każdy ma swój sposób poznawania świata. Jedni mają pasję odkrywania, drudzy wolą go oglądać oczami innych w telewizyjnych reportażach. Ja chyba zawsze będę się zastanawiał, co jest za kolejnym pagórkiem.
Liczy się tylko droga...”[1]

Wyprawa do południowej Wenezueli, do dżungli, w której żyje najbardziej prymitywne plemię na świecie, Yanomami, musi być ekscytującą przygodą i dla jej uczestników, i dla czytelników, z ciekawością zagłębiających się w relację z pierwszej ręki. Wędrując z Januszem Kaszą i jego przyjaciółmi, mamy okazję poznać amazońską dżunglę, jej mieszkańców, roślinność i zwierzęta, w tym niezmiernie bogaty świat owadów: motyli, komarów, muszek, przed którymi trudno się ochronić i których nie sposób pokonać. Autor jest entomologiem, więc często wyrusza na łowy z siatką na motyle, żeby wzbogacić swoją kolekcję o egzotyczne okazy. A jest co oglądać – teren, po którym się przemieszczają, ze względu na bogactwo żyjących tu okazów i niebezpieczeństwo ich wymarcia objęty jest ochroną rezerwatową UNESCO.

W pobliżu rzek i posterunków wojskowych, sprawdzających każdego przepływającego podróżnika, funkcjonują wioski Indian żyjących z tego, co dadzą im turyści, strojących się do zdjęć, zapominających pomału o życiu swoich przodków. Żeby poznać mieszkańców nieskażonych merkantylizmem, nieszukających kontaktu z cywilizacją, trzeba wyruszyć dalej, w głąb lądu, najpierw rzeką, potem pieszo, przedzierając się przez trudno dostępne tereny. Indianie, rdzenni mieszkańcy Amazonii, żyjący z dala od miast mających być wyznacznikiem cywilizacji, czerpią z otoczenia to, co im potrzebne do życia, polują za pomocą strzałek z kurarą, bronią się skutecznie przed atakami groźnych dzikich kotów, łowią kajmany i piranie, potrafią doskonale odnajdywać w dżungli ścieżki bez kompasu czy GPS-u, ciągle zachowują kontakt z naturą, rozumieją ją, współżyją z nią. Wśród nich są Yanomami, plemię o tajemniczym pochodzeniu, żyjące w izolacji, w miejscach, do których trudno dotrzeć.

Po drodze, na każdym postoju, autor zajmował się, oprócz łowienia i fotografowania owadów, również opisywaniem kolejnych etapów wędrówki. Dzięki niemu możemy rozkoszować się malowniczością przeszkód na trasie łódek, poczuć zapach wilgotnego lasu, usłyszeć plusk rzeki, a po przebudzeniu od razu zagłębić się w gęstwinę: „Dżungla jest jak kapryśna kobieta. Wstaje o świcie ubrana jedynie w opadające mgły, z kroplami rosy we włosach. Przeciągając się leniwie, zastanawia się, w jakim dziś będzie humorze. Wędrowca wabi bogactwem swojego wnętrza”[2]. Łatwo dać się urzec takiej damie, zachwycić zachodem słońca nad dżunglą, posłuchać nocnych śpiewów szamanów Yanomami, obserwować zdziwienie Indian pierwszy raz oglądających białego człowieka.

Początek relacji z wyprawy do Amazonii – przygotowania, zakupy, trudności z uzyskaniem pozwoleń – wydał mi się nieco nudnawy. Na szczęście autor ubarwia opowiadanie licznymi cytatami, m.in. z opisów podróży Aleksandra Humboldta, Konstantego Jelskiego, Alberta Camusa pozwalają poznać i porównać dawne i dzisiejsze amazońskie realia. Gdy jednak zaczyna się właściwa część wyprawy – podróż w górę rzeki, pokonywanie kolejnych przeszkód i wodospadów, rozbijanie obozowisk, łowienie piranii – robi się znacznie ciekawiej. Ale najpiękniej jest, gdy wędrowcy przemierzają dżunglę i poznają Indian – dla tych stron warto przemęczyć początek. Życie Yanomami w ich wiosce (szabono), jakie przybliża nam Janusz Kasza, jest ciągłą walką o przetrwanie, na którą składa się zbieranie owoców, uprawa warzyw i bawełny, polowania, wyprawy wojenne na sąsiednie wioski (często w celu porwania kobiet, których jest mniej niż mężczyzn), ale także tańce i zabawy, śmiech i śpiewy. Jak każdy naród, i Yanomami mają swoje legendy i mity, poddają życie rytuałom i ceremoniom, odpowiednim na różne okazje, przestrzegają zwyczajów utrwalonych przez pokolenia.

Oprócz głównej części, opisującej wyprawę, w książce jest wiele pożytecznych informacji, jak chociażby „ABC dżunglowego survivalu” czy spis interesujących pozycji, z którymi warto zapoznać się przed wyruszeniem do zielonego piekła.


---
[1] Janusz Kasza, „Duchy dżungli. Opowieść o Yanomami, ostatnich wolnych Indianach Amazonii”, Wydawnictwo Otwarte, 2010, e-book, Kindle Locations 35-37.
[2] Tamże, 1518-1520.


[Recenzję zamieściłam wcześniej na swoim blogu]