Byłoby by to spore wyzwanie. Napisanie historii zła wymagałoby dogłębnej analizy kondycji człowieka na przestrzeni wielu wieków. Z pewnością wyszłoby z tego opasłe tomisko. Książka, o której piszę, też jest obszernym dziełem, a jej treścią jest analiza zła, które towarzyszy nam jako gatunkowi ludzkiemu i nam jako jednostkom borykającym się ze swoim losem. Ta książka to "Wyznaję" Jaume Cabre. Słynna powieść znanego katalońskiego pisarza.

Historia jednego życia. Mały chłopiec Adrian Ardevol jest dzieckiem smutnym i samotnym. Jego ojciec kolekcjoner dzieł sztuki i handlarz rękopisami wymaga, aby chłopiec został wybitnym intelektualistą. Dlatego ma się uczyć języków, w tym takich jak łacina i aramejski. Matka chce, żeby Adrian został skrzypkiem - wirtuozem. Rodzice mają ambicje, lecz chłopcu brakuje najważniejszego, miłości rodziców i bezwarunkowej akceptacji. W domu są skrzypce, których pochodzenie jest co najmniej tajemnicze. Ojciec Adriana ginie w niewyjaśnionych okolicznościach. Tajemnicza akcja zawiązuje się. Fabuła rozwija się w różnych planach czasowych, skrzypce przechodzą z rąk do rąk, a ich wędrówka naznaczona jest krzywdą, cierpieniem i złem nękającym ludzi.

Cabre umiejętnie prowadzi nas przez historię instrumentu w fascynujący sposób połączoną z dziejami naszej europejskiej cywilizacji. Dowiadujemy się, że historia ludzkości to historia zła oddziałującego na ludzi i będącego motorem jego działań. Pobrzmiewa tu echo Dostojewskiego, który twierdził, że człowiek jest zły i jeżeli może kogoś skrzywdzić, zrobi to na pewno.

Pragnienie posiadania niezwykłych skrzypiec prowadzi do nieszczęścia wielu ludzi, ale Cabre pokazuje, że może to być zarówno skutek jak i przyczyna. Bo czy wywiezieni do obozu koncentracyjnego Żydzi mniej by cierpieli, gdyby nie mieli skrzypiec, które im odebrano?
Autor wskazuje momenty w historii, kiedy krzywdzenie drugiego człowieka wynikało z bezwzględnej, okrutnej ideologii lub światopoglądu. Ale kto tę ideologię stworzył? Czy nie człowiek? A więc to on jest praprzyczyną wszelkiego zła. Mały chłopiec, którego rodzice nie obdarzają czułością, cierpi. Kobieta zdradzana przez męża cierpi. Cierpią ludzie skazani na tortury przez Inkwizycję. Zawsze i wszędzie cierpienie. Nawet przyjaźń nie jest wolna od rys.

Jaume Cabre stworzył książkę uniwersalną. Tytuł sugeruje, że jest to spowiedź, wyznanie. Tam gdzie spowiedź, tam powinien być żal za grzechy i pokuta. Czy autor był i w tym konsekwentny? Można się przekonać, czytając powieść. Książka wymaga wysiłku intelektualnego, jakiego nie wymaga większość współczesnej literatury. W tym jej wielka wartość. W pewnym momencie jeden z bohaterów mówi, że prawdziwie wartościowa książka to taka, którą warto przeczytać ponownie. Jeśli zaś jakiejś książki nie warto przeczytać po raz drugi, to w zasadzie nie warto jej było czytać nawet po raz pierwszy, ale żeby się o tym przekonać, trzeba przeczytać ją choć raz... Paradoks? Możliwe, ale tę książkę warto przeczytać kilkakrotnie. Zrobię to na pewno.
Na koniec cytat z bohatera Adriana Ardevola: "Dzieło sztuki jest tajemnicą, której żaden rozum nie może ogarnąć." Miłego czytania:)



Wyznaję (Cabré Jaume)