Mam pewien kłopot z tekstami Kereta, bo tak naprawdę nie do końca je czuję, a cenię wysoko/najwyżej jak można. Bo też literacki kunszt Izraelczyka zwyczajnie na to zasługuje - opowiadania z tego zbioru są świetnie napisane, nie ma w nich zbędnego słowa, Keret zdaje się wyznawać zasadę "im mniej, tym lepiej".

To nawet nie zawsze są opowiadania, a często swoiste notatki/obserwacje prozą (bo jak inaczej nazwać kilkuzdaniowe, najwyżej dwustronicowe teksty? a jest ich w tomie sporo). Proza Kereta może sprawiać wrażenie tematycznie niespójnej, ale jakoś układa się w ciekawą całość. Opowiadania często są groteskowe, często okrutne, niekiedy makabryczne. Jedne są realistyczne, inne sprawiają wrażenie zabawy z popkulturowymi mitami (ot, pochodzący z Transylwanii właściciel kawiarni w Jerozolimie (?) jest oczywiście wampirem, kolejny bohater znika w innym wymiarze, a uzbecka sklepikarka ma romans z przybyszem z piekła), ale zawsze mocno osadzone w izraelskiej rzeczywistości. Jest kilka stałych tematów - dzieciństwo, miłość (ukazywana jednak jako niezbyt romantyczna, czasem wręcz cynicznie), seks, samotność, bezsens życia i powracająca depresja.

Na wszystkim jednak piętno odciskają, wisząc jakby nad resztą, dwie sprawy - Zagłada i konflikt palestyński. Z pierwszą wiąże się nie tylko historia, pamięć wyssana z mlekiem matki, ale także swoista różnorodność kulturowa. Drugą doskonale widać w mentalnej, i nie tylko, militaryzacji społeczeństwa. Ponoć Keret zaczął pisać po służbie wojskowej, którą ciężko odchorował. Trauma co rusz powraca - w wielu z tych tekstów przewijają się wspomnienia z wojska.

W końcu mundur jest wspólnym doświadczeniem wszystkich Izraelczyków, niezależnie od płci. Jednak kto wie, czy to właśnie nie Keret jest pierwszym izraelskim pisarzem, który tak jawnie ukazuje spustoszenie, jakie ten obowiązek może poczynić w młodym człowieku? W jego ujęciu służba wojskowa nie jest powodem do dumy, a raczej rodzajem piętna. Ilustruje nienormalność, w jakiej tkwi Izrael. Życie niby się toczy jak w Europie, ale...

Nie jest to zwyczajna proza. Zostawia w głowie poczucie niepewności, a nawet lęku. Ale na czym dokłanie polega jej fenomen, jeszcze do końca nie odkryłem. Może na umiejętności przekazania Kafkowskich* strachów w sposób na wskroś nowoczesny? Trochę nawet komiksowy, ale przy tym dający czytelnikowi wrażenie obcowania z "prawdziwą" literaturą.



---
* Raczej nieprzypadkowo to nazwisko pojawia się na okładce "8% z niczego" Kereta (W.A.B., Warszawa 2006).