Rubajaty, czyli czterowiersze Omara Chajjama, irańskiego astronoma, filozofa i poety z przełomu XI i XII w.n.e., są od kilkudziesięciu lat przedmiotem wnikliwych badań i dyskusji, ciesząc się stałą poczytnością na całym świecie. Zagadnienie ich autentyczności zajmuje i pasjonuje wielu orientalistów. Na temat „Czterowierszy” Omara Chajjama powstała pokaźna literatura, wzbogacająca się nadal o nowe pozycje. Na Zachodzie sława Omara Chajjama przyćmiła poniekąd nazwiska nawet takich wielkich poetów irańskich, jak Firdausi, Nizami, Saadi i Hafiz*.

Nasuwa się mimo woli pytanie, gdzie tkwi przyczyna tak wielkiej popularności „Czterowierszy” Omara Chajjama. Odpowiedź znajdujemy łatwo w nich samych. Niezwykły urok, jakim fascynują miliony czytelników na świecie, płynie z ich stałej aktualności, myślowej głębi i niepowtarzalnie prostej formy. Mimo kolorytu irańskiego czy orientalnego mają one charakter jak najbardziej ogólnoludzki. Odnoszą się do człowieka każdej epoki, klimatu i szerokości geograficznej. Poezja Omara Chajjama wypowiada wątpienie, niepokoje i smutki dręczące od zarania dziejów człowieka, wplecionego w koło nieuchronnego losu i nie umiejącego odpowiedzieć na pytanie o sens swego istnienia. Przy tym wszystkim „Czterowiersze” nie są pozbawione w pewnym stopniu afirmacji życia. Subtelna ironia i humor, tak właściwe duszy Irańczyka, rozładowują atmosferę przygnębienia, dodając jeszcze wierszom Chajjama poetyckiego wdzięku**.


---
* Franciszek Machalski, w: Omar Chajjam, „Rubajaty”, wyd. Ossolineum, 1969, s. 5.
** Tamże, s. 7.