Rec. Przemysław Klaman
Ocena: 5/6

W Polsce żyje około 60 tysięcy osób z zespołem Downa, zwanym też Trisomią 21. Jeszcze w 1929 roku, średnia długość życia takich ludzi wynosiła zaledwie 9 lat, obecnie, ponad 50. Pod względem wiedzy o tej genetycznej przypadłości, sposobach dbania o zdrowie cierpiących na nią osób, poczyniliśmy więc jako społeczeństwo gigantyczne postępy. Niestety nie da się dokładnie tego samego powiedzieć o tym, jak jako społeczeństwo traktujemy naszych współobywateli, choć i w tej dziedzinie niewątpliwie jest dużo lepiej niż kilkadziesiąt lat temu. Pytania, których się nie zadaje, próbują w dwunastu odsłonach pokazać, jak wygląda współcześnie świat ludzi dotkniętych Trisomią 21, a także ich bliskich, sąsiadów, specjalistów i wolontariuszy zajmujących się tym problemem na co dzień.

Książka jest bogato ilustrowanym fotografiami zbiorem dwunastu reportaży dotyczących społecznych aspektów związanych z zespołem Downa. Dobór tematów jest różnorodny, a uszeregowanie poszczególnych reportaży bardzo dobre i nadające całości odpowiednią perspektywę. Dość powiedzieć, że rozpoczyna się opowieścią o ciążach, porodach i pierwszych reakcjach matek na informację, że ich dziecko będzie musiało żyć inaczej, a kończy historią starości kilkorga bohaterów cierpiących na zespół Downa.

Inne reportaże poruszają szeroki wachlarz zjawisk dotyczących Trisomii 21 związanych z rehabilitacją dotkniętych tą przypadłością osób, z ich edukacją, podejmowaniem przez nie pracy. Kilka dotyczy wyłącznie sytuacji rodzin i otoczenia społecznego.

Poziom tekstów jest oczywiście zindywidualizowany, ale nie ma ani jednego, który by się wyraźnie odznaczał, jako słaby. Podkreślenia także wymaga fakt, że większość daleka jest od wyidealizowanego czarno-białego obrazu upośledzonych, jako wcielonych aniołów, którym przeciwstawia się nierozumiejące społeczeństwo. Na szczególną uwagę zasługuje jeden, opisujący wyłącznie uczucia i przemyślenia matek, które swoje dzieci z zespołem Downa po ich urodzeniu oddały, nie chciały lub nie potrafiły inaczej. Bez oceniania, bez potępiania czy usprawiedliwiania, pozostawia bardzo mocne wrażenie.

Wszystkie reportaże ilustrują bardzo dobre i wysmakowane artystycznie zdjęcia, uzupełniające słowa o komentarz wizualny. Ten element wart jest oddzielnej pochwały. Fotografie świetnie oddają przedstawianą rzeczywistość, dobitnie uświadamiając czytelnikowi, że poznaje historie prawdziwych ludzi, żyjących tuż obok, uśmiechających się do obiektywu lub smutnych, czasem osowiałych. Zdjęcie wspólnie zestarzałych matki i córki przytulonych do siebie mogłoby samo tylko jedno służyć za całą oddzielną opowieść.

Pytania… są pozycją bardzo dobrą. Niewątpliwie także pozycją potrzebną. I skuteczną. Choć w recenzji zazwyczaj lepiej jest unikać opisywania wrażeń nadmiernie osobistych, w tym przypadku wydaje mi się zasadne o nich wspomnieć, bo książka ma za cel wpłynąć na czytelnika i jego postrzeganie problemu Trisomii 21. Zdarzyło mi się w trakcie lektury podróżować pociągiem w towarzystwie chłopca z zespołem Downa. Moja reakcja na jego towarzystwo była istotnie odmienna od zakłopotania i poczucia winy, jakie zazwyczaj odczuwałem w podobnych sytuacjach wcześniej, bardziej oswojona. I jeśli się nie mylę, sądząc, że takie było zamierzenie wydawcy tej książki, to zostało ono osiągnięte. Gorąco polecam.