Akcja tego opowiadania rozgrywa się w II połowie XVIII wieku gdzieś na ziemi lubelskiej. Tytułowa bohaterka to słynna z urody podczaszanka. Jej ojciec jest zamożnym i wpływowym magnatem. Te czynniki sprawiają, iż Ewunia staje się obiektem westchnień wielu mężczyzn. Większość z nich darzy ją gorącym uczuciem, lecz są też tacy, którym zależy jedynie na jej majątku czy chociażby posagu. Zamożna panna bawi się konkurentami, żadnemu nie dając zbyt wielkich nadziei.

Jednakże pewnego dnia wychodzi na jaw, iż podczaszanka zapałała afektem do ubogiego pana Sykstusa Warki, praktykanta w biurze prawniczym niejakiego pana Żółtowskiego. Konkurenci do ręki dziewczyny, którzy pochodzą z wyższych sfer, postanawiają pozbyć się niechcianego rywala. Wysyłają więc donos do jej ojca. Pan Żółtowski pod naciskiem podczaszego usiłuje wyprawić wychowanka do Lublina. Jednakże Sykstus porzuca posadę u prawnika i nadal utrzymuje kontakty z ukochaną. Wkrótce wszakże pojawia się kolejny konkurent do jej ręki, podstarzały pan chorąży Brdęski. Krążą legendy o olbrzymim spadku, jaki ów jegomość miał rzekomo odziedziczyć po krewnych. Dlatego pan podczaszy pragnie, aby córka wyszła za Brdęskiego. Nieoczekiwanie jednak konkury pana chorążego sprawiają, iż Sykstus zyskuje sprzymierzeńców z zupełnie nieoczekiwanej strony...

Co wyniknie z miłości Sykstusa Warki i podczaszanki Ewuni? Czy zakończy się ona happy endem? Odpowiedź czytelnik znajdzie w opowiadaniu.

"Ewunia" jest opowieścią o perypetiach miłosnych w schyłkowym okresie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Utwór jest utrzymany w pogodnym nastroju i cechuje się ciekawą oraz szybko toczącą się akcją. Niepozbawiony jest elementów humorystycznych. A wspomniane miłosne perypetie bohaterów autor przedstawia na tle obyczajowym ówczesnego państwa polskiego. Wielbiciele twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego na pewno nie będą zawiedzeni.

Warto przeczytać.