Wydany nakładem Zeszytów Literackich zbiór „W podróży” tworzą teksty Sándora Máraiego pisane w latach 20. i 30. dla prasy węgierskiej i niemieckiej, różnorodne gatunkowo, oscylujące pomiędzy reportażem, esejem a prozatorską miniaturą. Z pewnością nie jest to przykład klasycznej literatury reportażowej. Zgłębianie, wyjaśnianie świata schodzi tutaj na dalszy plan wobec opisania samego siebie przez pryzmat kultury, ludzi, doświadczeń, z jakimi styka się Márai, opisania owej innej rzeczywistości, będącej odbiciem świata w człowieku*.

Spojrzenie Máraiego koncentruje się na tym, co znajduje się pod powierzchnią rzeczywistości, na gestach, zasłyszanych słowach, twarzach wyłapanych w ulicznym tłumie. Dąży do uchwycenia okruchów życia, ukrytych pod zewnętrzną zasłoną świata. Dlatego „W podróży” tworzą nie tyle opisy zapoznanych miejsc, co portrety ludzi. Podróż rozumiana jest tutaj antropocentrycznie. Najistotniejszy jest w niej człowiek oraz to, co dokonuje się w nim pod wpływem doświadczenia drogi, kształtowanie się jednostkowej tożsamości, wrażliwości w spotkaniu z tym, co inne, obce. Pisarstwo to może wydawać się momentami nieco naiwne, staroświeckie bądź niemodne, jednak owa niezwykła uważność, wrażliwość, wyczulenie na najmniejsze okruchy materii oraz kunszt języka i stylu wzbudzają autentyczny zachwyt.

Jednak w słowach węgierskiego pisarza można wychwycić coś więcej. Spod opisu codzienności wyłania się pewien niepokój, dekadencki ton. Owa dziennikarska wprawka, pierwszy ważny krok na drodze pisarskiego rozwoju, to także początek odysejskiej tułaczki, która stała się udziałem Máraiego. To świadectwo czasu, niespokojnej historii, niepewnej przyszłości, przeczucie schyłku kultury europejskiej. Opisanie świata, który po upływie niespełna dwóch dekad przestał istnieć.


---
* Por. Sándor Márai, „W podróży", przeł. Teresa Worowska, wyd. Fundacja Zeszytów Literackich, 2011, s. 79.