Podczas lektury książki Fabera wkraczamy w świat XIX-wiecznego Londynu. Za pośrednictwem tajemniczej przewodniczki zapoznajemy się z rzeczywistością, która tworzyła życie ówczesnego społeczeństwa, w jego najrozmaitszych postaciach i warstwach. Wszystko to jednak tylko tło i scena dla wciągającej historii Sugar – młodej prostytutki, wychowywanej przez matkę, panią Castaway, jej bezpośrednią przełożoną i właścicielkę domu publicznego.

Powieść tchnie duchem przeszłości, dzieł klasycznych XIX-wiecznych pisarzy. To „prawdziwe zmyślenie” - historia o człowieku na tle panoramy ówczesnego społecznego świata… z jedną tylko różnicą: książka napisana jest językiem nieskrępowanej, współczesnej obyczajowości. W pewnych momentach staje się ona wręcz wulgarna i pozbawiona zasłony zamierzchłych konwenansów, co dodaje jej nieco pikanterii:
„- Ale, ale, powiedz mi, Williamie… jak interesy?
Żadna kobieta nigdy nie zadała mu takiego pytania, które jest daleko bardziej nieobyczajne niż rozmowa o cipach i kutasach”*.

„Szkarłatny płatek i biały” mimo dużej liczby stron nie nudzi, oferując czytelnikowi wciągającą na wiele dni treść. Podczas czytania towarzyszy nam uczucie niecierpliwości w oczekiwaniu na to, co ma nastąpić za kolejnym załomem powieściowej fabuły.

Gdy przemierzamy świat wykreowany przez Fabera, dowiadujemy się o nim nie tylko z obserwacji i podsłuchiwania wewnętrznych refleksji postaci, lecz także z cudzych pamiętników lub listów, plotek i własnych domysłów.

Powieść charakteryzuje dogłębna analiza psychiki poszczególnych postaci, z których każda jest inna i godna choć krótkiej charakterystyki, na jaką, niestety, zabrakłoby tutaj miejsca. Główna bohaterka, Sugar, jest ucieleśnieniem sprytnego pragmatyka wspinającego się po szczeblach hierarchii społecznej, co uwydatniają rozdziały, na które podzielona jest książka - przedstawiające kolejne etapy życia Sugar. Pęd ku indywidualnej korzyści i całkowitemu uniezależnieniu się od innych prowadzą ją, paradoksalnie, do odkrycia fundamentalnej prawdy o poświęceniu względem drugiego człowieka, o miłości i o rodzinie. Warte podkreślenia jest też to, że z opisów skomplikowanych i rozbudowanych relacji pomiędzy poszczególnymi postaciami wyłania się klarowny obraz przeszłości, a w szczególności dzieciństwa jako okresu konstytuującego ich późniejsze życie.

Bohaterowie książki to osoby dalekie od ideału, w jakiś sposób okaleczone emocjonalnie i osobowościowo. Są to ludzie, którym los nie szczędził trudnych wyborów i życiowych porażek. Mimo to „Szkarłatny płatek i biały” nie jest powieścią mroczną czy przygnębiającą; jest to historia, do której zakończenie dopisuje wyobraźnia i tylko od czytającego zależy, czy będzie ono złe, czy dobre. Myślę, że nie będzie przesadą, gdy nazwę powieść Fabera lekturą uniwersalną, bo bardzo wyraźnie akcentującą trudne, moralne wybory; niepewność jako ich konsekwencję i lekki przebłysk naturalistycznego tragizmu, tak naprawdę dotykającego w mniejszym lub większym stopniu życia każdego z nas. Moim zdaniem autor osiągnął tą powieścią wysoki poziom XIX-wiecznych klasyków, za co należy mu się duży szacunek, ale mam pewne wątpliwości, czy wnosi do literatury coś nowego?

Jest to pozycja do polecenia ze względu na jej refleksyjne treści, ale głównie dla klimatu, jaki wytwarza w umyśle czytelnika i historii, która nie ulatuje z głowy już następnego dnia, lecz przeciwnie, powoduje, że chce się do niej wracać raz za razem.



---
* Michel Faber, „Szkarłatny płatek i biały”, przeł. Maciej Świerkocki, wyd. Świat Książki, Warszawa 2007, str. 238.