Zbigniew Cybulski nie zagrał Maćka Chełmickiego. Ten świetny aktor ciągle czeka na właściwą rolę...

Powstała w 1951 roku filmowa adaptacja "Popiołu i diamentu" nie dość zadowala socrealistyczną krytykę, ale jednak spełnia oczekiwania peerelowskich władz. Jak pisze prasa, za dużo w grze Aleksandry Śląskiej (kreującej postać Krystyny) "zbędnego liryzmu, a za mało powagi świadomej swych celów, przyszłej - liczymy na to - towarzyszki". W postać Chełmickiego wciela się udanie Tadeusz Janczar, reżyseruje - Antoni Bohdziewicz...

Książka nie tylko bada niezwykłe losy trzynastu niezrealizowanych projektów filmowych, stara się także zrekonstruować kinowe dzieła. Styl Tadeusza Lubelskiego przeobraża się, by odzwierciedlić głos krytyka, który mógłby opublikować recenzję konkretnego filmu.

Który z filmów Andrzeja Wajdy okazałby się najważniejszy w jego dorobku: "Jesteśmy sami na świecie"? "Przedwiośnie"? A może "Powołanie"?
Czy film Stanisława Barei o Agencie 005 w Warszawie byłby pierwszym szydzącym z PRL-u dziełem tego reżysera?
Czy polsko-francuski film Wojciecha Hasa "Osioł grający na lirze" podbiłby Europę?

"Historia niebyła kina PRL" to wspaniały wykład o skomplikowanej polskiej historii, kulturze PRL-u i niezrealizowanych twórczych planach największych polskich reżyserów.


Tadeusz Lubelski specjalizuje się w historii filmu. Jest dyrektorem Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ, przewodniczącym Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, członkiem Europejskiej Akademii Filmowej. Stale współpracuje z "Kwartalnikiem Filmowym" i "Kinem". Opublikował m.in. książki: "Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego" (1984), "Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym 1945-1961" (1992), "Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego" (2000), "Encyklopedia kina" (red., 2003), "Wajda" (2006). W roku 2009 ukazał się jego podręcznik "Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty".

[W.A.B., 2012]