...Józef Kozielecki jest autorem szeregu książek popularnonaukowych ("Zagadnienia psychologii myślenia", "Koncepcje psychologiczne człowieka") oraz naukowych (np. "Psychologiczna teoria decyzji"). Lecz "Smutek spełnionych baśni" to jego literacki debiut. Książka ta, fantastyczna kronika wydarzeń w małym hrabstwie angielskim, jest szczęśliwie niezbyt podobna do typowej science fiction. Zaskakuje najpierw ściszonym tonem narracji, a bodaj jeszcze bardziej kompozycją składających się na nią opowiastek. Każda niemal urywa się niespodzianie, jakby przedwcześnie, nim czytelnik na dobre zacznie pojmować, ku czemu zmierza autor. Ogniwa tej kroniki zarazem są i nie są spuentowane. Nie są, bo brak im wypowiedzianego morału, konkluzji jako wyraźnego zamknięcia. Są, bo takiej konkluzji po czytelniku oczekuje tekst. Sami winniśmy wypełnić refleksją milczenie rozpościerające się za ostatnim słowem.

Musi to być refleksja rozważna, bo autor krzyżuje w swojej kronice naukową problematykę i naukową herezję sposobem porządnie perfidnym. Nie obeznanemu z typem humoru właściwego zawodowcom nauki przyda się może taki wiatyk przy lekturze "Smutku spełnionych baśni": ich skryta intencja jest zarazem poważna i niepoważna. Nie rozszyfrowana właściwie, objawi się jako czasem zabawna, a czasem tylko zaskakująca dziwaczność. Otóż trzeba sobie powiedzieć, że to nie są puste żarty, płody byle jako rozigranej wyobraźni - że w tej "kronice" idzie o coś ponad zabawę, chociaż element zabawy jest w niej obecny. Humor fantastyki Kozieleckiego jest złośliwie racjonalny jako konsekwencje wysnute z (typowego dla wszelkiej fantastyki) założenia "co by było, gdyby". Co byłoby mianowicie, gdyby liczne uroszczenia współczesnej nauki lub strachy współczesnej cywilizacji miały się urzeczywistnić "galopem"...

z "Przedmowy" Stanisława Lema

[Wydawnictwo Literackie, 1985]


---
Wydanie 2 poprawione.