Niedawno w Instytucie Badań Literackich miałem wykład na temat, jak się zmieniło czytanie książek na skutek rozwoju.

Wiem o tym. Podobno mówił Pan o Tomku Sawyerze, bohaterze XIX-wiecznej powieści Marka Twaina.
Pretekstem był przypadek, który zdarzył mi się osobiście. Otóż, jak co roku, byliśmy na wakacjach z wnukami. Średni miał przeczytać przez wakacje lekturę, "Przygody Tomka Sawyera". Powiedziałem: "Super! Lepszej książki nie mogli ci kazać przeczytać w wakacje". A potem się okazało, że jakoś mu ciężko ten Tomek Sawyer wchodzi do głowy. Zacząłem się zastanawiać dlaczego i postanowiliśmy go trochę poprzerabiać. Tomek Sawyer w wersji oryginalnej, na papierze, jest dla większości dzieci w XXI wieku niestrawny. Dlatego że większość pojęć podstawowych, jakie znajdują się w tej książce, są dzieciom nieznane. Nie uczymy już dziś tak geografii, jak kiedyś byliśmy uczeni, więc np. dzieci w III klasie szkoły podstawowej nie muszą wiedzieć, gdzie jest rzeka Missisipi. Nawet jeśli wiedzą, co to jest rzeka w Ameryce, to słowo to kompletnie nic im nie mówi na temat Missisipi. Missisipi to nie jest rzeka. To jest rzeczysko. To, co się działo w dorzeczu Missisipi i na Missisipi, było przełomem kulturowym, stworzyło wielki kawał amerykańskiej cywilizacji. A dzieci tego nie wiedzą. Nie wiedzą, kto to jest Mark Twain, co on robił, dlaczego pisał o Missisipi. To wszystko jest im obce. Poza tym książka jest politycznie niepoprawna. A zatem trzeba ją inaczej czytać. Jeśli byłaby to tylko książka papierowa na plaży, to byłby problem. Ale jeśli mamy czytnik - to zaczynamy od Missisipi.
Dlaczego nie czytamy z młodymi ludźmi "Anny Kareniny"? To jest chyba najwspanialsza erotyczna powieść

Czyli od książki przeszedł Pan z wnukiem do internetu?
Czyli spytaliśmy wujka Google o to, gdzie jest Missisipi. Nagle dziecko, w naturalny sposób porównuje ją z tym, co zna. Dziecko z Warszawy zna Wisłę. Pyta więc, jak Missisipi ma się do Wisły. I okazuje się, że Wisła w skali Missisipi nie istnieje. Rodzą się kolejne pytania - czym była Missisipi. I tak dowiedział się, że Mark Twain był kapitanem statku na Missisipi, to był jego pierwszy zawód, co się zresztą źle skończyło dla jego brata, który zginął w katastrofie. I w ten sposób przeszliśmy do statków. Zobaczyliśmy w internecie ich fotografie. I widzi pani - dwie rzeczy się dzieją. Pierwsza, że ta książka zaczyna żyć. Przestaje być zlepkiem pojęć, które są zupełnie nieznane w XXI wieku. A z drugiej strony zaczynamy tę książkę czytać jak podręcznik życia.