...do najpoczytniejszych w całym cywilizowanym świecie utworów Chestertona należą jego dzieła w formie powieściowej. Dla "człowieka na ulicy", czy to w Anglii, czy poza Anglią, nazwisko Chestertona, o ile mu w ogóle coś mówi, oznacza tego, co napisał "Napoleona z Notting Hill" (o wojnie między dzielnicami londyńskimi w odległej przeszłości), "Człowieka, który był Czwartkiem" (o klubie anarchistów...), "Żywego człowieka" (o ekscentryku, co własną żonę od czasu do czasu uprowadza dla romantycznego urozmaicenia życia), albo wreszcie rozkoszne zbiorki opowiadań o zdumiewających tryumfach geniusza śledczego, co tkwi w skromnym księżynie katolickim ("Niewinność księdza Browna", "Niedowiarstwo księdza Browna" itd.).

Wszystkie te książki tryskają iście dickensowskim humorem i realizmem w przedstawieniu rdzennie angielskiego środowiska.

Ale, jak już wynika z powyższych krótkich wzmianek o głównych motywach ich treści, co krok tu z twardego bruku ulic czy gościńców angielskich ulatujemy w krainy nieprawdopodobieństw tak gigantycznie spiętrzonych, jak to tylko w bardzo dziwacznych snach albo baśniach wschodnich zdarzać się może. Tzw. "powieści" Chestertona są tak pełne najfantastyczniejszych ekstrawagancji, satyrycznych alegorii i polemicznych ekskursów, że jako zwykłej nowoczesnej strawy powieściowej czytelnik dzisiejszy ich tak samo przyjąć nie może, jak powiedzmy "Podróży Guliwera" Swifta. (...)

...żarliwe fantasmagorie Chestertona zrozumieć można właściwie tylko, gdy zna się same też zjawiska w bieżącym życiu społecznym Anglii i świata, które autor bierze za tarczę do strzał swego nieporównanego dowcipu.

Roman Dyboski


[Tekst ze skrzydełek obwoluty]

[Instytut Wydawniczy Pax, 1973]