Przedstawiam Wam konkurs nr 130 przygotowany przez Joya:





"Bo ci, co dawno już odeszli,
czasami wracają,
ponieważ żywi bez przerwy odchodzą
i byłby pusty świat."

Jaroslav Seifert - Pieśń o Hendele



Witam wszystkich i zapraszam do wzięcia udziału w kolejnym biblionetkowym konkursie. Tym razem tematem przewodnim będą duchy.

- Czy wierzysz w duchy? Na pewno każdy z nas, takie pytanie kiedyś usłyszał.
Są, czy też ich nie ma, na pewno do kultury wniosły wiele. Weźmy choćby pod uwagę kino. Czyż mało powstało filmów, w których duchy próbowały nas przekonać, że są straszne, bądź też dobre i przyjazne?
W literaturze duchy są zjawiskiem nader częstym i ja wybrałem dla Was trzydzieści fragmentów, gdzie możemy wyczuć ich obecność.

Waszym zadaniem jest zaprzyjaźnienie się z każdym duchem, poprzez odgadnięcie imienia i nazwiska jego rodzica oraz dzieła, w którym duszek występuje.

Jeśli już jesteśmy przy duszkach, i to tych dobrych i przyjaznych, to konkurs ten pragnę zadedykować, właśnie takim dwóm, Biblionetkowym Duszkom. :)))

(Ha, ha, a ja jestem taki duszek-podlizywacz). ;)



Punktacja:

Po jednym punkcie za autora i tytuł, czyli - jak zwykle - do uzyskania jest 60 punktów.


Laureaci:

Laureatem konkursu zostaje:

a) osoba, która jako pierwsza nadeśle komplet prawidłowych odpowiedzi
b) drugą gwiazdkę laureata konkursu, zdobędzie osoba, która jako pierwsza przyśle komplet odpowiedzi, bez żadnego błędu (niekoniecznie w jednym mailu).


Podpowiedzi:

- Udzielając podpowiedzi, pod żadnym pozorem, nie można wymieniać części tytułu podpowiadanego utworu.

- Nie sugerujemy, że szukany tytuł nawiązuje do tematu konkursu.

- Nie można mówić w jakim stopniu podpowiadającemu, lub osobie, której podpowiadamy, poszukiwany utwór podobał się.

- Wiem, że mataczenia dotyczące narodowości autora są nieuniknione, ale podpowiadając tę kwestię wysilcie trochę wyobraźnię (najlepiej oczywiście ich unikać).

- Konkurs rozwiązujemy w zgodzie z samym sobą, czyli tak, jak nam to sprawia przyjemność, czyli istnieje dowolność z korzystania z wszelakich źródeł (najlepiej poprosić o podpowiedź na forum).


Inne:

Następne swoje konkursy uzależniam od Waszej aktywności na forum. Duża ilość postów uświadczy mnie w przekonaniu, że konkursy warto organizować. :)


Kontakt:

Odpowiedzi przesyłamy na adres: [...]


Nie będę brał pod uwagę "anonimów", dlatego też bezwzględnie wymagam, aby w tytule maila, podać swój stały nick. Proszę również o numerowanie przysyłanych do mnie maili.


Termin: do dnia 11 listopada (piątek) godz. 23.59



Uwagi różne:

Nie wszystkie książki występujące w konkursie mam ocenione.



Nowość:

Krótkie pytania dotyczące konkursu można zadawać za pomocą GG

W wiadomości koniecznie należy się przedstawić i przysyłać je tylko jeśli mam status widoczny, bądź zaraz wracam.

Mój numer GG: 6155870

Równocześnie rozmawiam tylko z jedną osobą.





Zanim zaczniecie się bać, na rozluźnienie, króciutki dowcip.

Opowiadał mi ksiądz, że znalazł się wieczorem na cmentarzu. Mrok zapadł. Zobaczył przy grobie bladego i wylęknionego człowieka.
- Proszę pana, niech pan się nie boi - powiedział ksiądz - ja jestem żywy.
Usłyszał odpowiedź:
- Ale ja jestem umarły.

Jan Twardowski


Powodzenia i życzę przyjemnej zabawy, oczywiście z odrobiną dreszczyku.

Uuuuuuuuuuu, godzina duchów wybiła... zaczynamy...

Krzysiek - Joy







1.

- Dziś przyszedłem cię ostrzec, iż pozostaje ci jeszcze promyk nadziei, środek ratunku i nadzieja uniknięcia przeznaczenia, jakie mnie dotknęło, - tę nadzieję ratunku i ocalenia podaję ci, E.
- Tyś był mi zawsze dobrym i życzliwym przyjacielem - M. - tyś mi zapisał majątek... - rzekł S.
- Nawiedzą cię trzy jeszcze duchy - dodało widmo.
S. Zbladł jak trup.
- Więc to ma być ta nadzieja ratunku i zbawienia, o której mówisz, Jakóbie. - zapytał konającym głosem.
- Tak.
- Ja ja... ja bym wolał co innego... - rzekł S. - tak sądzę...
- Bez tych odwiedzin - mówił duch – nie ma dla ciebie ratunku. Przygotuj się i czekaj pierwszych odwiedzin jutro, gdy na wieży wybije godzina pierwsza po północy.
- Czy wszyscy trzej nie mogliby przyjść od razu, toby im i mnie oszczędziło czasu - podsunął S.
- Oczekuj drugiego o tejże godzinie nocy następnej, trzeciego w trzecią noc zkolei, w chwili ostatniego uderzenia północy. Mnie już nigdy nie ujrzysz - lecz dla twego zbawienia - pamiętaj, o tem, co zaszło między nami.
To wyrzekłszy, widmo podniosło chustkę i podwiązało nią głowę. Domyślił się tego S., posłyszawszy chrzęst zębów, gdy obie szczęki znowu się zetknęły. Wzniósł wtedy oczy i ujrzał, że duch stał przed nim i poprawiał na sobie łańcuch.
Widmo oddalało się, cofając... za każdym krokiem okno zwolna odmykało się - tak, że gdy duch przysunął się do krawędzi, całkiem już było otwarte. Dał znak S., aby się przybliżył. Usłuchał. Gdy byli od siebie o dwa kroki, wzniósł rękę i wskazał mu, aby nie szedł dalej. S. się zatrzymał, nietyle przez posłuszeństwo, ile ze strachu i obawy, w chwili bowiem gdy widmo podniosło rękę, usłyszał w powietrzu niepokojący szmer - jakieś pomieszane odgłosy jęków i rozpaczy, skarg i smutnych żalów, łkań i utyskiwań. widmo wsłuchiwało się przez chwilę - westchnęło głęboko - zlało się westchnieniem, z tym czyśćcowym chórem i rozpłynęło na tle bladej i ponurej nocy.
S. gorączkowo zbliżył się do okna i, pchnięty niewidzialną siłą, wyjrzał nazewnątrz.
Powietrze pełne było błędnych cieniów i ogników, dusz pokutujących, wydających w przelocie głębokie westchnienia. Każdy cień dźwigał okowy podobne do łańcucha M., - niektóre skute były po kilkoro razem, żaden nie bujał wolno. Wielu S. znał osobiście; - z jednym był nawet w ścisłych stosunkach handlowych, - poznał go po białej kamizelce, złotych okularach i złośliwym uśmiechu. Miał do prawej nogi przybitą ogromną kulę i olbrzymi łańcuch, - jęczał i czynił wysilenia, aby przyjść w pomoc biednej kobiecie z dzieckiem na ręku, żebrzącej o wsparcie. Udręczenia i katusze cieniów na tym głównie polegały, iż napróżno starali się wyświadczyć jaki dobry uczynek, przez którego zaniedbanie za życia sprawili bliźniemu nieszczęście. Wszystko było poniewczasie. *


{* - pisownia oryginalna, według posiadanego wydania.}




2.

Mój upór, by poznawać to miejsce bez niczyjego, a zwłaszcza bez jej przewodnictwa, zdawał się urażać uczucia ciotki równie mocno jak to, że to nie ona odziedziczyła X. Nieświadomie, a może świadomie, usiłowała obudzić we mnie niepokój.
- Nie będzie ci nieswojo? - pytała po raz kolejny.
- Jesteś pewna? Bo i cmentarz niedaleko, dom pusty, brzezinka za oknem...Ty jesteś dziewczyna z miasta, przyzwyczajona do ludzi, a tam głucha cisza!
- Włączyła radio - skłamałam ze słodyczą w głosie, chociaż rzeczywiście zamierzałam wcisnąć jakiś zbawienny czarny guzik, by wypełnić ciszę muzyką. Nie zrobiłam tego tylko dlatego, że na razie nie wiedziałam, gdzie jest radio. Ciotka na chwile zaniemówiła. Nie znosiła u mnie tego lekkiego, zaczepnego tonu.
- Cóż - powiedział po chwili sucho. - Jak uważasz. Nie każdy byłby taki odważny.
- Nie sądzę, ciociu, by babka miała zamiar mnie straszyć. A gdyby naprawdę chciała się trochę pobawić, równie dobrze mogłaby to zrobić u ciebie. Duchy mają inny od naszego stosunek do czasu i przestrzeni. Przychodzą, kiedy chcą, gdzie chcą i do kogo chcą...




3.

Spojrzałam poprzez niewyraźne postaci duchów kłębiących się przy końcu łóżka i zobaczyłam, że się do mnie uśmiecha. Widziałam, jak jego cudowne, delikatne ciało odwraca się i znika za drzwiami. Odległe, niespodziewane wspomnienie.
Gdy para zaczęła falami wypływać z łazienki, powoli dotarłam do dziecięcego
biureczka, gdzie Hal gromadził rachunki i notatki. Znów zaczęłam myśleć o Ruth, o tym, że w ogóle się tego nie spodziewałam - tej cudownej możliwości, o której Ruth marzyła od czasu naszego spotkania na parkingu. Zrozumiałam jednak, że to właśnie nadzieja dała mi siłę, żeby wytrzymać i w niebie, i na Ziemi. Marzyłam, żeby zostać fotografem dzikiej przyrody, żeby dostać Oscara w trzeciej klasie, marzyłam, żeby jeszcze raz pocałować Raya Singha. No i proszę, co się dzieje, kiedy człowiek marzy.
Gdy zobaczyłam telefon, podniosłam słuchawkę. Bez namysłu wystukałam numer do domu - jak przy otwieraniu zamka, do którego kombinację pamiętasz tylko wtedy, gdy obracasz w palcach pokrętło.
Po trzecim dzwonku ktoś odebrał.
- Halo?
- Cześć, Buckley - odezwałam się.
- Kto mówi?
- To ja, S..
- Jest tam kto?
- S., kochanie, twoja starsza siostra.
- Nic nie słyszę - powiedział mój brat.
Wpatrywałam się w telefon przez minutę, a potem poczułam ich. Pokój był teraz pełen tych milczących duchów. Były wśród nich zarówno dzieci, jak i dorośli. „Kim jesteście? Skąd się tu wszyscy wzięliście?” - zapytałam, ale mój głos nie rozległ się w pokoju. Wtedy to zauważyłam, siedziałam wyprostowana i obserwowałam innych, a Ruth bezwładnie leżała na biurku.




4.

Zwierzyła mu się z rozbrajającą szczerością, że bycie duchem wcale nie jest zabawne. Uważała, że to raczej patetyczne. Niby wszystko jest dostępne, a jednak niemożliwe. Brakowało jej osób, które kochała. W żaden sposób nie mogła nawiązać z nimi łączności. "Ja już nie istnieję. Mogę ich widzieć, ale bardziej mnie to boli, niż cieszy. Może tak właśnie wygląda czyściec, taka wieczna samotność?"
- Wierzysz w Boga?
- Nie. W mojej sytuacji zaczyna się wątpić w to, w co się przedtem wierzyło lub nie. W duchy przecież też nie wierzyłam.
- Ja też nie - powiedział.
- Więc nie wierzysz w duchy?
- Ale ty nie jesteś duchem.
- Tak uważasz?
- Ty nie umarłaś, Lauren. Gdzieś tam bije twoje serce, a dusza żyje gdzie indziej. One się tylko na jakiś czas rozdzieliły, to wszystko. Trzeba zrozumieć, dlaczego tak się stało, i połączyć je na nowo.




5.

(?)
Gdzie mnie prowadzisz? Mów; nie pójdę dalej.

DUCH
Słuchaj mnie.

(?)
Słucham.

DUCH
Zbliża się godzina,
O której w srogie, siarczyste płomienie
Muszę powrócić znowu.

(?)
Biedny duchu!

DUCH
Nie lituj się nade mną, ale bacznym
Uchem ogarnij to, co ci mam odkryć.
(?)

Mów, powinnością moją słuchać ciebie.

DUCH
Jak niemniej zemścić się, gdy mnie wysłuchasz.

(?)
Zemścić się?

DUCH
Jestem duchem twojego ojca,
Skazanym tułać się nocą po świecie,
A przez dzień jęczeć w ogniu, póki wszystek
Kał popełnionych za żywota grzechów
Nie wypalił się we mnie. Gdybym miejsca
Mojej pokuty sekret mógł wyjawić,
Takie bym rzeczy ci opisał, których
Najmniejszy szczegół rozdarłby ci duszę,
Młodą krew twoją zmroził, oczy twoje
Jak gwiazdy z posad wydobył, zwinięte,
Gładkie kędziory twoje wyprostował
Tak, że ich każdy włos stanąłby dębem
Jako na jeżu kolce; ale takich
Podań nie znosi ludzkie ucho. Słuchaj,
O, słuchaj, słuchaj, jeśli choć cokolwiek
Kochałeś twego ojca.

(?)
Przebóg!

DUCH
Pomścij
Śmierć jego, dzieło ohydnego mordu!




6.

T. powiedziała, że lubi szkołę, ale wydawała się dziwnie przygnębiona. A kiedy o zmierzchu M. kazała jej pójść na górę położyć się spać, ociągała się i w końcu zaczęła płakać.
- Bo boję się - szlochała - boję się iść sama na górę po ciemku.
- Co ci przyszło do głowy? - powiedziała M.
- Przecież dotychczas zawsze chodziłaś spać sama i nie bałaś się.
Ponieważ jednak T. nie przestawała łkać, A. wzięła ją na ręce i pieszcząc szepnęła:
- Powiedz A., co ci się stało, kochanie? Czego się lękasz?
- Boję się wuja Miry C. - szlochała T. - Dziś w szkole Mira opowiadała mi o swojej rodzinie… Prawie wszyscy tam umarli. Wszyscy dziadkowie i babki, nawet wiele wujów i ciotek. Mira mówi, że oni "mają zwyczaj" umierać i bardzo jest dumna z tylu umarłych krewnych. Opowiadała mi także, na co umarli, co mówili przed śmiercią i jak wyglądali w trumnie. A jeden wuj po swoim pogrzebie chodził dokoła domu — matka jej widziała go. O tych innych wcale nie myślę, ale nie mogę zapomnieć tego wuja.
A. zaniosła T. na górę i pozostała przy niej, dopóki dziewczynka nie usnęła. Nazajutrz zaś na pauzie łagodnie, lecz stanowczo zwróciła Mirze uwagę, że jeżeli ktoś jest taki nieszczęśliwy, iż posiada wuja, który jeszcze po śmierci przechadza się koło domu, nie powinien opowiadać bajek o tym dziwaku swym młodszym koleżankom. Mira poczuła się dotknięta… C. nie mieli zbyt wielu powodów do rozgłosu. Czymże będzie się chełpiła wobec koleżanek, jeżeli zabronią jej mówić o duchu rodzinnym?




7.

Stanąłem u szczytu schodów i spojrzałem w dół. Na dole, tuż przy pierwszym stopniu, tkwiły dwie małe, ociekające wodą postacie. Jabłko, pomarańcza, pomyślałem, a potem: wygram ja - wygrasz ty. Za oknami zamigotała błyskawica i w jej świetle zobaczyłem dwie dziewczynki, mniej więcej sześciolatki, z całą pewnością bliźniaczki, z całą pewnością siostry E. E., te, które utonęły. Mokre sukienki oblepiały ich ciałka, mokre włosy kleiły się do policzków. Ich twarze były to dwie blade makabryczne maski.
Wiedziałem, skąd się tu wzięły. Wypełzły spod muszli.
Dziewczynki ruszyły schodami do góry, trzymając się za ręce. Gdzieś wysoko, może z kilometr nad ziemią, przetoczył się łoskoczący grzmot. Chciałem wrzasnąć, nie mogłem. To przywidzenie, pomyślałem, a potem: to wcale nie przywidzenie.
- Dam sobie radę - powiedziała pierwsza dziewczynka głosem muszli.
- Czerwona - powiedziała druga dziewczynka głosem muszli.
Już były w połowie schodów. Widziałem ich główki, a właściwie czaszki, czaszki oplecione kołtunem mokrych, zwisających po bokach włosów.
- Usiądź w trumnie - wyskandowały unisono, jak wierszyk do skakania na skakance... ale mówiły głosem muszli. - Usiądź w urnie.
Wyciągnęły ręce do góry, sięgając po mnie dłońmi z upiornymi palcami, białymi jak rybi brzuch.
Zemdlałem i osunąłem się na podłogę u szczytu schodów.




8.

No, a jednego wieczora - niech pan sobie wyobrazi - ten wuj D. w ostatnim pokoju za wielkim salonem, gdzie mieszkał, przywiązał nabitą fuzję do drzwi, usiadł naprzeciwko lufy i nogą pociągnął za cyngiel. Zabił się.
- Dawno to było?
- Z dziesięć lat temu. Ja wtedy byłam u zakonnic. Mój panie, ale to dopiero początek!
- Ta śmierć?
- A tak. Zrazu nic. Odżałowali tego wuja D., nagrobek mu wystawili na cmentarzu naszego kościoła, msze kazali odprawiać za jego duszę. A tymczasem...
- Co pani jest? Czego się pani tak boi?
- A bo on ciągle chodzi po domu...
- Co też pani mówi?
- No, mówię i wszyscy to samo potwierdzą. O tym wie caluteńka okolica.
- Śmiejmy się z tego!...
- Pan się pośmieje, jak sam usłyszy.
- Cóż ja mogę usłyszeć?
- Kto tylko tu był, wszyscy to samo potwierdzają, co on wyprawia. Niech pan posłucha. Bierze te wielkie kadzie, okute żelaznymi obręczami, podnosi jak garncowe baryłki i ciska spod sufitu na posadzkę. Kadź odbija się od podłogi, podskakuje raz, drugi, trzeci, czwarty. Słychać najwyraźniej: - buch - buch - buch- buch... Potem drugą - to samo. Trzecią - to samo. I tak będzie z dziesięć, piętnaście razy powtarzał.
- No, a chodził ktokolwiek patrzeć, jak też to on robi?
- Ba! Chodzili ze świecami, ze służbą, całym dworem. Chodzili i z księdzem
proboszczem, i z jednym tu świątobliwym zakonnikiem z M.. Wszyscy słyszeli najwyraźniej, jak kadzie ciskał, idą ze świecami całą gromadą, wchodzą do wielkiego salonu... Kadzie stoją rzędem, jedna obok drugiej, jak stały. Pajęczyny wiszą od jednej do drugiej, pozaciągane Bóg wie kiedy, kurzem grubym przywalone, jak były przed laty.
- Ano, więc widzi pani, że to złudzenie.
- Złudzenie! Kto tylko nocuje tutaj, najprzód tak mówi jak pan teraz, a później drży ze strachu. Księża święcili kufy.
- A pani słyszała?
- Ja bym nie słyszała! Ze dwadzieścia razy! Czasem jak zacznie używać, to caluteńki dom się wzdryga. Ale czyż to tylko? On chodzi po domu! Wszyscy go widują! W tabaczkowym rajtroku z rogowymi guzikami, w obcisłym ubraniu ze strzemiączkami. Raz o zmroku przeszedł koło wujenki tak blisko, że się tylne rogowe guziki tego rajtroka otarły o karbowaną listwę szafy, najwyraźniej, ale najwyraźniej. Wujenka zemdlała.




9.

P. przybrał pozę doświadczonego agenta Scotland Yardu. „Poczekaj - pomyślał teraz dam ci dobrą szkołę, żebyś tak nie zadzierała nosa”. Strzyknął śliną przez zęby i zapytał:
- A dedukować umiesz?
- Phi, czytałam całego Sherlocka Holmesa. To przestarzała metoda. Teraz stosuje się najnowsze metody naukowe: chemię, fizykę, psychologię, socjologię...
P. zrzedła mina. Tak go zaskoczyła tą litanią, że na chwilę zapomniał języka w gębie. Wnet jednak zebrał myśli i nie tracąc pewnej miny zapytał:
- A na duchach się znasz?
- Też! - zaśmiała się dziewczyna. - Moja ciotka jest znaną spirytystką. Byłam u niej na jednym takim seansie, podczas którego wywoływano ducha Napoleona.
Na ten argument P. nie znalazł już odpowiedzi. Rozdziawił tylko usta i wyszeptał z respektem:
- Na... po... le... ona?
- No! A potem Hitlera i Mussoliniego. Hitler nie chciał przyjść, a Mussolini powiedział, że nie umie po polsku...
- To fantastyczne!
- Najlepsze, że później okazało się, że Napoleonem był wujek Kazik, a Mussolinim pan Kantorowicz, kolega mamusi - uśmiechnęła się porozumiewawczo, a widząc zawiedzioną minę P. zapytała: - Ty wierzysz w duchy?
- Ja? Nie! - zaprzeczył gorliwie i na potwierdzenie splunął z obrzydzeniem.
- Ja też nie. A jednak podobno tu na zamku straszy. Nasza gospodyni mówiła, że na baszcie ukazuje się codziennie Biała Pani.
„Mam cię! - pomyślał inspektor P.. - W sprawie tutejszych duchów to ty mnie nie zagniesz”.
Przybrał znowu postawę agenta Scotland Yardu i rzekł z nonszalancją:
- W sprawie duchów to nigdy nic nie wiadomo. Jeżeli straszą, to w tym coś musi być. Może to jakieś zjawiska spoza naszej planety?
- Słuchaj - szarpnęła go za rękaw - jeżeli mamy Klub Młodych Detektywów, to warto by tym się zająć. Nie masz pojęcia, jak ja bym chciała zobaczyć takiego ducha...




10.

Po kilku próbach uchwycenia pojedynczych słów, które jakby przypominały słowa jej znane, ale jednocześnie nimi nie były, E. z ulgą pomyślała, że jeszcze się nie obudziła z omdlenia albo może usnęła znowu, zdała sobie bowiem sprawę, iż chór głosów nie pochodził z jadalni ani z żadnego innego miejsca mieszkania, ale był w niej samej. Głosy płynęły z jakichś rozległych przestrzeni, które otworzyły się w niej właśnie wtedy, kiedy jedząc zupę rybną, zobaczyła po drugiej stronie stołu przyglądającego się jej intensywnie mężczyznę.
Jeszcze teraz, leżąc w matczynym łóżku, E. potrafiłaby go opisać, może nie każdy szczegół postaci, ale rzeczy najważniejsze: bardzo jasne oczy i inność, której nie da się dokładnie określić. Jakby wycięto z jakiejś książki ilustrację i wstawiono do drugiej. Nie ta kolorystyka, nie te same rozmiary, coś obcego, choć ledwie uchwytnego. Nikt nie zwracał uwagi na stojącego w widocznym miejscu człowieka, a Greta przeszła przez niego z półmiskiem pełnym szparagów. E. zrozumiała, że widzi ducha.
Dlaczego widok człowieka, przez którego przebija wzór tapety na ścianie, wydał jej się taki przerażający? Oto podnosi oczy znad talerza, który ma brzeg zdobiony w gałązki kwitnącej jabłoni, i widzi młodszego brata, M., a zaraz za nim jest to. Patrzy na nią wzrokiem, w którym jest wiele myśli naraz, wiele słów i obrazów. To właśnie zobaczyła E..
E. nie powinna się była przestraszyć ducha. Często wieczorami bywała świadkiem przestawiania w salonie okrągłego stolika do kart i tajemniczego zamykania przed dziećmi drzwi, kiedy przychodził niesamowity pan F. i opowiadał o poruszających się przedmiotach, otwierających się z trzaskiem drzwiach, wędrujących po domach głosach. E. widywała też pochyloną ku ciotce swoją matkę i słyszała jej przejęty szept: “Był u mnie znowu tatuś...” Duchy więc niewątpliwie istniały, tak samo jak istnieje Ameryka, wielka miłość czy zbrodnia, ale były gdzieś daleko, poza obszarem codziennego doświadczenia. Ich istnienie mieściło się w jakiejś innej przestrzeni i nie należało spodziewać się ich na obiedzie.
Teraz ta niepisana umowa została złamana i E. od razu zrozumiała, że lekko rozmyta, nie przystająca do niczego, obca postać, która brała przez chwilę udział w rodzinnym obiedzie, to był duch. Leżąc w bezpiecznym, wygrzanym termoforem łóżku, E. doszła do wniosku, że zachorowała na jakąś chorobę, która umożliwia widzenie duchów.




11.

O czwartej, późnym październikiem
siedziałam sama w pustej szkole wiejskiej,
z dala od drogi i wśród pól chłostanych deszczem,
a wir wiatru tłukł liśćmi w szyby
i zawodził w rurach piecyka,
w otwartych drzwiczkach mieszał cienie
z widmowym blaskiem konającego ognia.
W nastroju pustki dotykałam wirującego stolika -
i nagle ramię straciło całą siłę,
i ręka drgnęła gwałtownie pod stołem,
aż wystukał się imię "Charles Guiteau",
grożąc, że stanie przede mną zjawa.
Zerwałam się i z gołą głową wybiegłam
w ciemność, przerażona moim darem.
I nagle mrowie duchów -
Chaucer, Cezar, Poe i Marlowe.
Kleopatra i pani Surrat...
Gdziekolwiek to opowiadałam,
"Zwykła paplanina", oceniło S. R.
Czy nie opowiada się dzieciom niedorzeczności?
Lecz jeśli widziałam, czego nigdy nie ujrzeliście
i nigdy nie słyszeliście, i jest to nie nazwane,
muszę mówić niedorzeczności, pytana,
czym jest to, co widzę!




12.

- Rzekłem – stwierdził stanowczo M. – że Hipolita nie jest już moją małżonką; w tej właśnie godzinie rozwiązuję nasze małżeństwo. Zbyt długo znosiłem przekleństwo jej bezpłodności. Mój los zależy od posiadania synów. Liczę, że ta noc stanie się progiem mej nadziei.
Wypowiadając te słowa chwycił zimną dłoń Izabeli, na wpół już umarłej ze strachu i grozy. Wydała okrzyk przenikliwy i rzuciła się do ucieczki. M. porwał się z ławy, aby biec za nią, lecz wówczas wschodzący właśnie księżyc oświetlił przeciwległą framugę okienną i ukazał mu pióropusz złowróżbnego szyszaka, który sięgał wysokości okien, powiewając gwałtownie i groźnie, a głuchy poszum towarzyszył falowaniu potężnych piór.
Zdarzenie to dodało odwagi Izabeli, która nade wszystko bała się napastliwości M. i słów jego afektu.
- Patrz, panie – krzyknęła. – Niebiosa są przeciwne twoim bezbożnym zamiarom!
- Ani niebo, ani piekło planom mym nie przeszkodzą – rzekł M. usiłując objąć księżniczkę.
W tejże chwili portret jego dziada wiszący nad ławą, na której dotąd siedzieli, wydał głębokie westchnienie, które poruszyło pierś malowanej postaci. Izabela, odwrócona plecami do obrazu, nie zauważyła tego poruszenia ani nie pojęła, skąd dźwięk dochodził, lecz wyrwała się z uścisku.
- Posłuchaj jeno, panie! Coś tu gada czy wzdycha? – rzekła i natychmiast rzuciła się ku drzwiom.
M. nie wiedział, co począć: chciałby pobiec w ślad za Izabelą – ta dotarła już do schodów – ale nie mógł oderwać oczu od portretu, który się zaczął poruszać. Książę pobiegł kilka kroków za dziewicą nie spuszczając oczu z obrazu, gdy ujrzał, że dziad opuszcza tło malowane i schodzi na podłogę z twarzą poważną i smutną.
- Czy śnię? – krzyknął M. zawracając. – Czy szatany sprzęgły się przeciw mnie? Przemów, widmo piekielne! Jeśliś mym przodkiem, to czemu miałbyś działać przeciwko nieszczęsnemu wnukowi, który tak długo płaci za…
- Nie dokończył, bo zjawa westchnęła znowu i skinieniem dłoni nakazała M., by szedł za nią.
- Prowadź! – zawołał książę. – Pójdę za tobą nawet w otchłań zagłady.
Duch spokojny, lecz posępny dotarł do końca galerii i skręcił do komnaty na prawo. M., zachowując niewielki odstęp, postępował za nim, zdjęty grozą i przerażeniem, lecz zdecydowany. Gdy chciał wejść do komnaty, drzwi zatrzasnęły się przed nim, pchnięte niewidzialną ręką. Książę, opanowując strach, próbował silnym kopnięciem otworzyć je, ale oparły się największym wysiłkom.




13.

- Jak to możliwe, że przychodzisz tu po śmierci? Gdzie podziała się moja łódź? Gdzie moje łzy, kiedy na ciebie patrzę? A może jesteś tylko snem? Może jestem obłąkany?
- Nie obawiaj się. Twoja łódź całkiem przegniła i od dawna już spoczywa na dnie rzeki. A tamten świat nie jest zamknięty bardziej szczelnie, niż były zespolone deski, z których ją wykonano.
- Cierpię, pani moja, cierpię, bo nie wolno mi cię dotknąć.
- Dotknąłbyś tylko wiatru.
Przemawiała wolno, jak zwykli czynić to zmarli. Dodała:
- Naprawdę sądzisz, że wiatr nie może cierpieć? Czasami ów wiatr przynosi aż do nas urywki melodii. Czasami ze światłem aż przed wasze oczy docierają skrawki naszych cieni.




14.

- Cicho, daj pokój, J.!
Zanadto myślisz o miłości istot ludzkich; zanadto jesteś porywcza, gwałtowna. Wszechmocna ręka, która stworzyła twoje ciało i tchnęła w nie życie, dała ci inne skarby, wyższe od twojej słabej istoty i stworzeń równie słabych jak ty. Oprócz tej ziemi i oprócz rasy ludzkiej istnieje świat niewidzialny i królestwo duchów. Ten świat nas otacza, gdyż jest wszędzie, a duchy patrzą na nas, gdyż mają zlecone czuwanie nad nami. I gdybyśmy umierali w męce i wstydzie, sponiewierani pogardą, zduszeni nienawiścią, aniołowie widzieliby nasze męki, rozpoznaliby naszą niewinność. Tak ja wiem, że ty nie jesteś winna tego zarzutu, który pan B. lekkomyślnie a pompatycznie powtórzył za panią R. z drugiej ręki: wiem, gdyż rozpoznaję prawą naturę w gorących twoich oczach i na czystym czole, J.. Pan Bóg tylko czeka na oswobodzenie duszy z ciała, ażeby ją uwieńczyć pełną nagrodą.
Dlaczegóż więc mielibyśmy upadać pod ciężarem cierpienia, kiedy życie tak rychło minie, a śmierć jest tak pewnym przejściem do szczęścia i chwały?




15.

Zakład Pogrzebowy "Trumna" miał niegdyś fatalną opinię w naszym mieście. Już sam wygląd zewnętrzny siedziby Zakładu źle działał na nerwy przyszłych jego użytkowników: odrapane mury, powybijane szyby. Zresztą wszystko tu było poniżej wszelkiej krytyki: zdezelowany sprzęt i zdemoralizowany personel, brudne, trzeszczące i dziurawe karawany, które gubiły po drodze ładunek, nie domyci i nie goleni, za to stale podgazowani karawaniarze o szczeciniastych gębach, pełnych spróchniałych zębów i plugawych słów, wieńce przypominające raczej wytarte chomąta końskie, trumny źle zbite i rozeschnięte, ze szparami tak wielkimi, że nieboszczycy mogli z łatwością obserwować przez nie przebieg uroczystości żałobnych, a nawet wysuwać palce... Gdyby mogli w dodatku pukać w trumny, wyraziliby niewątpliwie choć w ten sposób swoje zaniepokojenie poziomem usług przedsiębiorstwa, a gdyby mogli uciekać, porzuciliby z ulgą kondukt, demonstrując swój namiętny protest; niestety, z powodów zasadniczych nie mogli tego uczynić. Spółdzielnia karawaniarzy wiedziała o tym doskonale i bimbała sobie z nieszczęśników i z ich rodzin, pokrywając milczeniem swe karygodne zaniedbania. Za to tym głośniej krzyczały gawrony i kawki krążące posępnie nad Zakładem w groźnych, zbitych gromadach. Mówiono, że to duchy zmarłych, uskarżających się na sposób potraktowania ich przez spółdzielnię i żądających zwrotu pieniędzy za nieudane pogrzeby. Lecz znacznie większe wrażenie robiły inne pogłoski. Mianowicie, jak przysięgało wielu niedoszłych klientów, Zakład miał nadto w środku duchy etatowe, które straszyły wieczorami. Istotnie, nietrudno było sprawdzić, iż po zamknięciu Zakładu i wygaszeniu świateł dzieją się tam rzeczy niesamowite. Przechodnie słyszeli wyraźnie podejrzane brzęki, ni to łańcuchów, ni to szkła, ciężkie westchnienia, czkawkę, diabelskie chichoty oraz inne efekty dźwiękowe, które wrażliwszych mogły przyprawić o atak serca.




16.

Po południu naszkicowałem z lekka, między jednym dziennikiem a drugim, moje erotyczno - pikarejskie opowiadanie o tragedii senatora z A..
Zamierzałem popracować nad nim tego wieczora dłużej, ale po zakończeniu pracy przyszedł do Radia Panamerykańskiego J. i zabrał mnie na seans spirytystyczny do dzielnicy B. A..
Rolę medium pełnił pewien urzędnik, którego poznałem w biurach Centralnego Banku Rezerw. J. wiele mi o nim opowiadał, bowiem wtajemniczał mnie zawsze w jego niepowodzenia z duchami, które spieszyły porozumiewać się z nim nie tylko wtedy, gdy je przywoływał na oficjalnych seansach, ale robiły to spontanicznie, w okolicznościach jak najbardziej nieoczekiwanych. Miały zwyczaj płatać mu figle, bo na przykład sprawiały, że o świcie dzwonił do niego telefon: kiedy podnosił słuchawkę, z drugiego końca linii dochodził najautentyczniejszy śmiech prababki, która zmarła pół wieku temu i przebywała od tego czasu
w czyśćcu (o czym sama mu powiedziała). Pojawiały się przed nim w autobusach, w taksówkach, na ulicy. Przemawiały mu do ucha, a on musiał pozostawać milczący i obojętny ("lekceważyć je" - zdaje się, że tak mówił), ażeby ludzie nie pomyśleli, iż oszalał. Zafascynowany tym wszystkim, prosiłem J., by zorganizował jakiś seans z urzędnikiem w roli medium. Tamten zgodził się, ale zwlekał przez długie tygodnie pod pretekstami klimatologicznymi. Koniecznie trzeba było poczekać na pewne fazy księżyca, zmianę w przypływach morza i inne bardzo specjalne okoliczności, bowiem duchy były na przykład czułe na wilgoć, na konstelacje gwiezdne, na wiatry. Wreszcie nadszedł upragniony dzień. Z trudem dobrnęliśmy do domu urzędnika - medium, do brudnego, małego mieszkania wtłoczonego w głąb willi na placu C.. Postać owego urzędnika była w rzeczywistości o wiele mniej interesująca, aniżeli to wynikało z opowieści J.. Miał około sześćdziesiątki, był samotny, łysy, pachniał jakąś maścią, miał głupawe spojrzenie i z uporem prowadził tak banalną rozmowę, że nikt nie podejrzewałby go o zażyłość z duchami.
Przyjął nas w brudnym, zabałaganionym pokoiku. Poczęstował ciasteczkami zagniecionymi na wodzie, z dodatkiem kawałeczków świeżego sera oraz umiarkowaną karafką pisco. Dopóki nie wybiła dwunasta, opowiadał nam w konwencjonalny sposób o swoich doświadczeniach z duchami. Zaczęły się, kiedy owdowiał przed dwudziestoma laty. Śmierć żony pogrążyła go w nieutulonym smutku, z którego wyratował go pewnego dnia jeden przyjaciel, wskazując drogę spirytyzmu. Było to najważniejsze zdarzenie, jakie miało miejsce w jego życiu:
- Nie tylko dlatego, że człowiek ma okazję widywać i słyszeć drogie sobie istoty - mówił to takim tonem, jakim komentuje się uroczystości chrzcin – ale dlatego, że to bardzo wciąga, czas upływa nie wiedzieć nawet kiedy.




17.

Wokół domu J. ścieżki Snu były bardzo wąskie - widać duchy, które je wykreśliły, dawno już odeszły z tego świata.
Jedna tylko lśniła intensywną, złą czerwienią. Jej brzegi były pomarańczowożółte jak płomień, a czarny środek przypominał jądro przejrzałego owocu. To była ścieżka Głodnego Ducha, na szczęście nie ludzkiego, a kociego. Ducha, który spacerował tu, wciąż tęskniąc za łowami, wciąż pożądając krwi ginących pod jego pazurami myszy, ich bólu i przerażenia.
Zaryzykuję, pomyślała A.. Skoro to jedyny sposób, by dostać się do środka...




18.

Do szerzenia plotek przyczyniał się głównie nowy ksiądz, M., okrągły, łysy i nerwowy. Przestraszył się i niedługo potrafił to ukrywać. Żeby odzywało się ciągle to stukanie w ścianę (po trzy razy), nie znajdował żadnego przyrodzonego powodu. W domu czuł się nieswojo po tym, czego się dowiedział, i źle znosił obecność, jaka zaznaczała się tym właśnie stukaniem albo powolnym przyciskaniem klamki. Zrywał się i otwierał drzwi, ale za nimi nikogo nie było. Miał nadzieję, że te objawy ustaną, ale przeciwnie, przybierały na sile. Kościelny został wezwany do spania na plebanii i od tej chwili nie musiano ograniczać się do domysłów. Zresztą ksiądz M., nie mogąc dać sobie rady, wkrótce poprosił gospodarzy o pomoc. Zbierali się po kilku i w nocy dyżurowali w kuchni.
Biedny duch Magdaleny nie chciał opuścić miejsc, gdzie zaznała szczęścia. Niewidzialnym tasakiem rozszczepiał niewidzialne polana i rozpalał ogień, który buzował i trzeszczał jak prawdziwy. Przesuwał rondle, tłukł jajka i smażył jajecznicę, choć płyta pozostawała zimna i pusta. Jakimi narzędziami rozporządzał? Czy to są tylko dźwięki, rodzaj szerokiego rejestru szmerów naśladujących dźwięki natury, czy też duchowi dana jest cała jakaś druga, inna kuchnia z ogólnym wiadrem, z ogólną patelnią, z ogólnym stosem polan, które są jak ekstrakt wszystkich wiader, patelni, polan, jakie mogą istnieć? Nie da się tego rozstrzygnąć, można tylko nasłuchiwać i najwyżej nie wierzyć własnym zmysłom. Święcona woda nie pomagała. Ksiądz kropił, przerwa trwała krótko i zaraz znowu odbywała się praca. I z każdym wieczorem coraz śmielej, z hałasowaniem, przerzucaniem rondli, pluskiem wody. Gorzej, że podobna działalność przeniosła się do sypialni. Prócz stuków, ruchów klamką odzywały się teraz kroki, papiery i książki zlatywały na podłogę i zalęgło się jeszcze jedno - coś jak przytłumiony śmiech. Ksiądz M. żegnał się i kropił jeden kąt, nic, drugi, nic, trzeci, nic, ale kiedy podchodził do czwartego, rozlegał się chichot i gwizdanie jak na wypróchniałym orzechu.




19.

- W nocy z piątku na sobotę widziałam ducha - mówi nagle T..
Tak jej się wypsnęło. Samo przyszło. musiała to z siebie wyrzucić.
- Słucham?!
Liv szeroko otwiera oczy.
- Mogę powiedzieć, jeśli mi pani obieca, że mama się o niczym nie dowie.
- Wszystko, co mi powiesz, zostanie miedzy nami. Myślałam, że o tym wiesz - mówi Liv i krzyżuje ramiona.
T. kiwa głową, ssie pasemko włosów.
- Nocowałam z Vidarem w starej willi w mokradle i zobaczyłam kobietę, która tak naprawdę jest na obrazie w salonie, ale to była ona, chociaż nie jestem tego całkiem pewna, w każdym razie myślałam, że mnie zabije. Byłam jak sparaliżowana, nie mogłam się ruszyć i wtedy Vidar krzyknął, leżał na korytarzu i przyśnił mu się koszmar, rozumie pani.
- Nie, nie rozumiem. Czy mogłabyś mówić trochę wolniej - prosi Liv i siada na krześle obok T.. - Nocowałaś w starej willi z Vidarem i wtedy...
- I wtedy zobaczyłam ducha albo jakąś postać w czerwieni, dokładnie nie wiem, co widziałam. Boję się.
- Czego się boisz?
- Że ta postać mnie zabije. Myślę, że to był duch, który zabił Lisę. Nie wiem czemu, ale istnieje jakiś związek. Czuję to. Rozumie pani?




20.

- W tym domu są duchy. Widziałem nos jednego. - Obaj malcy z Torteval stanęli za Francuzikiem, osłaniając się nim jak tarczą chroniącą od niebezpieczeństw, radzi, że odgradza ich od widm, i wspiąwszy się na palce patrzyli na dom przez jego ramię.
Ruina także zdawała się w nich wpatrywać. Dwie czerwone źrenice jarzyły się wśród niemych ciemności. To były okna. Światło przygasało, to znów rozpalało się, by znowu zgasnąć, jak zwykle czynią podobne światła. Te złowrogie przerwy mają prawdopodobnie związek z rytmem mocy piekielnej. Brama piekła uchyla się, potem znów zamyka. Okienko grobowca podobne jest do ślepej latarni.
Nagle jakaś forma zgęszczonej ciemności, mająca ludzkie kształty, ukazała się w jednym z okien, jakby przybywając z zewnątrz, po czym zniknęła w czeluści domu. Miało się wrażenie, że ktoś tam wszedł.
Wchodzenie przez okno to znany obyczaj złodziejów.
Światło rozjaśniło się na chwilę, po czym zgasło na dobre. Dom znów był czarny. I zaczęły zeń dochodzić jakieś dźwięki, dziwnie podobne do głosów ludzkich. Zawsze tak jest. Jeśli coś widać, panuje cisza, jeśli nie widać nic, można coś usłyszeć.
Noc na morzu jest dziwnie milcząca. Cisza ciemności jest tam bardziej głęboka niż gdzie indziej. Jeśli nie ma ani wiatru, ani fali na tych ruchomych przestworzach, gdzie zazwyczaj nie słyszy się lotu orła, można usłyszeć lecącą muchę. Ten grobowy spokój ponuro podkreślały odgłosy wychodzące z ruin.
- Chodźmy zobaczyć - rzekł Francuzik. I postąpił krok ku domowi.
Dwaj pozostali chłopcy mieli takiego stracha, że poszli za nim. Nie odważyliby się już na samotną ucieczkę.
Kiedy minęli spory stos chrustu, który nie wiedzieć dlaczego dodawał im odwagi na tym pustkowiu, z krzaków zerwała się sówka. Zaszeleściły gałęzie. Ukośny lot sowy ma w sobie coś podejrzanego i niepokojącego. Ptak przefrunął obok dzieci wpatrując się w nie swymi okrągłymi, jarzącymi w ciemności ślepiami.
Dreszcz przebiegł chłopców ukrytych za plecami małego Francuzika.
Ten ostatni zaś ostro przemówił do sówki:
- Zjawiłeś się za późno, wróbelku. Już nie pora. Ja chcę zobaczyć.
I ruszył naprzód.
Trzask gałęzi janowca łamanych jego podkutymi butami nie zagłuszał dochodzących z domostwa odgłosów, które to cichły, to znów się wzmagały, jak przy spokojnej, nieprzerwanej rozmowie.
Francuzik dorzucił po chwili:
- Zresztą, tylko głupcy wierzą w duchy.
Zuchwała postawa wobec niebezpieczeństwa podciąga maruderów i popycha ich naprzód.
Dwaj chłopcy z Torteval ruszyli w ślad za terminatorem.
Wydawało im się, że nawiedzany dom rośnie nadmiernie. W tym złudzeniu optycznym, wywołanym przez strach, było trochę prawdy. Dom powiększał się istotnie, ponieważ się doń zbliżali.
Tymczasem odgłosy wychodzące z domu stawały się coraz wyraźniejsze. Dzieci nasłuchiwały. Bywają takie złudzenia słuchowe, potęgujące dźwięki. Nie był to szmer, a coś więcej niż szept, mniej zaś niż gwar. Chwilami dochodziły urywane, wyraźnie artykułowane słowa. Dziwnie brzmiały te zupełnie niezrozumiałe wyrazy. Dzieci zatrzymywały się, słuchały, potem znów szły naprzód.
- To jest rozmowa duchów - orzekł terminator - ale ja w duchy nie wierzę.
Chłopcy z Torteval mieli wielką ochotę przycupnąć za stosem chrustu; ale byli już daleko, a ich przyjaciel szedł dalej w stronę domu. Bali się mu towarzyszyć i nie śmieli go opuścić.
Bezradni, posuwali się za nim krok za krokiem.
Terminator obrócił się ku nim mówiąc:
- Przecież wiecie, że to nieprawda. Duchów nie ma. Dom stawał się coraz wyższy. Głosy coraz wyraźniejsze.
Zbliżali się.
Zbliżając się, można było dostrzec, że w domu pali się jakieś przyćmione światło. Był to niewyraźny odblask, jaki wydają wspomniane przed chwilą ślepe latarnie i który towarzyszy zwykle sabatom czarownic.
Podszedłszy bardzo blisko, zatrzymali się.
Jeden z chłopców z Torteval ośmielił się rzucić taką uwagę:
- To nie są duchy. To są białe damy.




21.

Możesz liczyć na moją dyskrecję - odparła Emilia - dam ci radę, moja poczciwa A., bądź sama dyskretna i nigdy nikomu nie wspominaj o tym, co mi powiedziałaś. Signor. M. może, jak sama mówisz, być zły, jeśli się o tym dowie. Ale czy próbowano dociec, co się mogło stać z tą panią?
- O, jeszcze jak, panienko, bo signor od razu zaczął rościć sobie prawa do zamku, jako bezpośredni spadkobierca, i powiedziano mu, to znaczy sędziowie czy senatorzy, albo ktoś inny w tym rodzaju, że on nie może objąć zamku w posiadanie, póki nie minie tyle to a tyle lat, a wtedy, jeżeli tej pani nie można będzie znaleźć, będzie uznana za zmarłą, a zamek stanie się jego. I zamek stał się jego. A sprawa się rozniosła i wiele dziwnych pogłosek zaczęło się szerzyć, tak dziwnych, panienko, że ich nie powtórzę.
- To jeszcze dziwniejsze, A. - rzekła Emilia z uśmiechem, ocknąwszy się z zadumy. - Ale dlaczego, jak ujrzano signorę L. w zamku, nikt z nią nie porozmawiał??
- Ktoś... ktoś miałby z nią rozmawiać! - wykrzyknęła A. z wyrazem przerażenia. - Wykluczone!
- Dlaczego? - dopytywała się Emilia.
- Matko Przenajświętsza! Rozmawiać z duchem!
- A jakie mieli powody sądzić, że to był duch, jeśli nikt nie podszedł i nie spróbował z nią porozmawiać?
- Och, panienko, nie wiem. Jak można zadawać takie okropne pytania? Ale nikt nigdy widział, jak wchodziła albo wychodziła, na dodatek zjawiała się raz w tej, a raz w zupełnie innej części zamku i nigdy się nie odzywała, więc gdyby to nie był duch, tylko żywa pani L., to co robiła w zamku, jak nic nie mówiła? Właśnie z tego powodu do kilku części pałacu podobno odtąd nie wchodzi.
- Dlatego, że nigdy się nie odzywała? - rzekła Emilia próbując rozpędzić lęki, które zaczęły ją opanowywać.
- Nie, panienko, nie - odparła A. nieco zagniewana - ale dlatego, że coś tam się pokazuje. Mówią też, że przy zachodniej części zamku jest stara kaplica, i tam o północy można usłyszeć różne jęki! Dreszcz przechodzi na samą myśl o tym! I widywano tam różne dziwne rzeczy...
- Proszę cię, A., przestań opowiadać głupstwa - rzekła Emilia.




22.

J. cicho zamknął drzwi i zbliżył się do przecinającego niemal całą komnatę,
wielkiego stołu, za którym siedziała na szerokiej ławie pani W..
Kątem oka dostrzegł dwie postaci pod ścianą i podchodząc obejrzał się mimowolnie. Dwie lśniące zbroje o opuszczonych przyłbicach stały wsparte na mieczach po obu stronach prastarej skrzyni noszącej wyblakłe ślady barwnej polichromii.
- Zabawne, prawda? - powiedziała pani W. swobodnie, jak gdyby znali się od dawna. Patrzyła na zbroje.
J. zatrzymał się niepewnie i odwrócił raz jeszcze.
- Trochę to wygląda tak, jak gdyby dwóch napoleońskich gwardzistów postawiono po obu stronach skarbca w nowoczesnym banku. - Głos starej kobiety rozpłynął się bez echa w ciszy rozsłonecznionej komnaty.
A. roześmiał się cicho i spojrzał na nią. Siedziała trzymając w palcach wielką pergaminową kartę, którą zaczęła odwracać, gdy wszedł. Palce jej dłoni były równie przezroczyste i delikatne jak skóra twarzy.
- Tak - powiedział - skrzynia jest gotycka, a obie zbroje późnorenesansowe… mniej więcej, dwieście lat różnicy.
- A musiało minąć jeszcze sto lat, zanim pan D. V. pozbawił życia swoją biedną Ewę. Ale tego dnia te przedmioty nie mogły tak stać tutaj… nikt nie stawiał zbroi na drucianych sztafażach. Wieszano je na ścianach, powiązane rzemieniami… Biedna dziewczyna… krąży tu po nocach i z roku na rok wszystko
wydaje jej się coraz bardziej obce. Na pewno z radością przerwałaby te wędrówki i usnęła na wieki. Niestety, musi czekać…
- Czekać? - J. obszedł stół i stanął przed półkami, na których spoczywały książki, oprawne w pergamin i wypłowiałą skórę - Ach tak, oczywiście… póki nie zginie tu inna kobieta, równie grzeszna jak ona… - uśmiechnął się - Tak przynajmniej informuje Q. P. w przesłanym nam folderze.
- Ten opis jest prawdziwy… - powiedziała spokojnie pani W.. - Znajdzie go pan tutaj… - ostrożnie przewróciła kartę - wraz z paroma innymi i opisaniem zamku. Zresztą, pisałam kiedyś o tym w mojej książce o duchach południowej Anglii. Zabójstwo Ewy D. V. i jej częste pojawianie się wiarygodnym świadkom przez następne stulecia, aż do naszych czasów, jest dobrze udokumentowane. Biedna, udręczona dziewczyna.
W ostatnich słowach zadźwięczała nutka szczerego współczucia. J. rzucił jej mimowolne, szybkie spojrzenie, ale na twarzy pani W. nie było uśmiechu.
- Sądzi pani więc, że każdy może ją napotkać, powiedzmy, idąc korytarzem, czy też na szczycie wieży albo gdziekolwiek w zamku?
- Oczywiście. Duchy istnieją tak jak pan i ja, chociaż nieco inaczej. Spotykano ją wielokrotnie…
Pani W. wstała i podeszła do wielkiego, obramowanego gładkim kamieniem kominka, nad którym wisiał stary portret w ciężkiej złocistej ramie.
- Niech pan spojrzy na nią.
J. podszedł. Obrazu chyba nigdy nie odnawiano, bo płótno nie było mocno napięte, a drobna siateczka pęknięć łamała światło na jego powierzchni. Ale głowa młodej kobiety widoczna była wyraźnie, a oczy jej patrzyły tak jak w owym dniu przed trzystu laty, kiedy pozowała malarzowi.
- Śliczna, prawda? - powiedziała po chwili stara kobieta.
- Tak, śliczna - potwierdził J. szczerze. - Jest w niej coś, co musiało przykuwać uwagę każdego mężczyzny wtedy i przykułoby uwagę każdego mężczyzny dzisiaj.
- Co najmniej do dwu z nich te oczy przemówiły… Tak przynajmniej mówią przekazy. Ta księga… - odwróciła się i wskazała ręką lekką i tak szczupłą, że zdawała się unosić w powietrzu - jest czymś w rodzaju kroniki zamku od czasu
tego zabójstwa. Na szczęście, żaden z kolejnych właścicieli nie zniszczył jej. Ale dla kogoś, kto nie wierzy, żadne świadectwa nie mają znaczenia. Pan zapewne także jest nieuleczalnym racjonalistą i nie wierzy pan, że Ewa D. V. mogłaby w tej chwili otworzyć te drzwi… - wskazała ręką przeciwległą stronę komnaty - i wejść tutaj?




23.

Ku mojemu zadowoleniu F. i S., jak dwie znające się od dawna i szanujące się, acz zachowujące dystans damy z N., w niezwykle kurtuazyjny, na poły oficjalny sposób dyskutowały o wywoływaniu duchów. F., której nie podejrzewałem o specjalną wiedzę na temat religii, twierdziła, że duchy istnieją, "jak napisano w Koranie", lecz próby komunikowania się z nimi podejmowane przez nas, mieszkańców tego świata, są niezgodne z naszą wiarą, są grzechem. Był to zapewne pogląd jej ojca, na którego ukradkiem zerkała.
- Trzy lata temu nie posłuchałam taty i poszłam z koleżankami na seans spirytystyczny - opowiadała. - Nie zastanawiając się, ot, tak, napisałam na karteczce imię kolegi z dzieciństwa, którego bardzo lubiłam i z którym straciłam kontakt... I choć zrobiłam to bez przekonania, po prostu dla żartu, jego duch rzeczywiście się pojawił i potem straaasznie tego żałowałam.
- Dlaczego?
- Po drżeniu filiżanki poznałam, że N., tak ten kolega miał na imię, musi strasznie cierpieć. Naczynie podskakiwało i dygotało, a ja wiedziała, że N. chce mi coś powiedzieć. Nagle filiżanka znieruchomiała... Wszyscy powiedzieli, że ta osoba w tym momencie umarła... Skąd wiedzieli?
- No, skąd wiedzieli? - dopytywała się S.
- Tego samego wieczoru nie mogłam znaleźć jednej rękawiczki od pary i szukając w szafie, na dnie szuflady znalazłam chusteczkę do nosa, którą kiedyś, dawno temu, podarował mi N. Być może był to przypadek... Ale nie wydaje mi się. To była dla mnie nauczka. Gdy tracimy kogoś, kogo kochaliśmy, nie powinniśmy niepokoić go, przyzywając jego ducha...




24.


Wtem oczom moim wstał wyprostowany,
Widny po brodę, duch z bliskiej mogiły;
Myślę, że klęczał w swej trumnie kolany.

Jął się rozglądać, jakby jakiś miły
Gość miał mu z moją zjawić się osobą,
I nagle oczy mu się zasępiły.

Płacząc rzekł: „Skoro ku oślepłym grobom
Wielkoduszne cię wiedzie przyrodzenie,
Kędyż jest syn mój i czemu nie z tobą?"

„Nie własne tutaj pchnęło mnie zachcenie —
Rzekłem — tam stoi mąż, co mną się para:
Twój Gwido, rzekomo, miał go w małej cenie".

Zarówno słowa widma, jak i kara
Dosyć mi o nim powiedziały wieści,
Stąd przemawiałem świadom. A wtem mara

Powstała nagle i pełna boleści:
„Jak to: miał, mówisz? Czyżby już nie bawił
Na jasnym świecie, gdzie blask oczy pieści?"

A gdym go nie dość pośpiesznie odprawił,
Duch, rozumiejąc, że odpowiedź kryję,
Na wznak padł w trumnę i już się nie zjawił.




25.

Mam na imię M.. Nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby nie to, że jestem duchem. A duchy przeważnie noszą imiona bardziej osobliwe. Mój ojciec na przykład nazywa się Oktawiusz, a matka Porcja. Mam także dwóch braci - Sykstusa i Kalasantego. Są ode mnie sporo starsi. Ja byłem najmłodszym dzieckiem i - zdaniem mojej rodziny - najbardziej niewydarzonym. Nigdy nie lubiłem nikogo straszyć, łańcuchy obcierały mi pięty, a kula u nogi wydawała się czymś zbędnym i w najwyższym stopniu kłopotliwym. Od wydawania przeraźliwych dźwięków bolało mnie gardło, a od przewracania oczami dostawałem zapalenia spojówek. Ale w końcu nie wszystkie duchy muszą być takie same. Przynajmniej ja tak uważałem. Rodzina nie podzielała jednak mojego zdania i traktowała mnie jak odmieńca.
Z biegiem lat przepaść między mną a resztą rodziny pogłębiała się. Doszło do tego, że zaczęli się mnie wstydzić, ba, przestali przyznawać się do mnie. Nie wspomniałem jeszcze o najbardziej wstydliwej sprawie – to znaczy wstydliwej dla mnie, przyzwyczaiłem się już do swojej postury – ale ona to przelała, jak się zdaje, czarę goryczy moich najbliższych. Otóż, wyobraźcie sobie, w wieku dwóch lat przestałem rosnąć. Zważywszy, że liczę sobie w tej chwili lat sto dwadzieścia (co nie jest zresztą dla ducha wiekiem podeszłym), powiedzmy sobie szczerze - jestem niewielkiego wzrostu.




26.

Łańcucki pałac zamieszkują zjawy, których wypłoszyć nie zdołały nawet liczne rzesze turystów, przewijających się przez komnaty i korytarze przez cały rok.
Pewnego dnia kustosz muzeum wpadł nagle do galerii rzeźby i w perspektywie długiego korytarza, na tle okna, obok posągu Amora dłuta Canovy, zobaczył stojącą postać kobiecą w błękitnej sukni. Była to zjawa księżnej marszałkowej, ubranej tak, jak na portrecie pędzla Lampiego: w błękitnej krynolinie i wysokiej, pudrowanej peruce. Kiedy zdziwiony zaczął iść w tym kierunku, ku jego zaskoczeniu postać ta zaczęła jakby blednąć i rozwiała się w powietrzu.
Podobne zdarzenie przytrafiło się pewnej pani, która odwiedziła Łańcut w czasie gdy kręcono tu film. Spotkała ona w Tureckim Apartamencie na pierwszym piętrze (niegdyś buduarze księżnej marszałkowej) nieznajomą, spoczywającą na osiemnastowiecznej sofie. Przypuszczając, że jest to aktorka ubrana w stylowy kostium, chciała ją zagadnąć, a wówczas ku swemu przerażeniu zorientowała się, że jest w pokoju sama.
Pracownik muzeum, od lat blisko czterdziestu związany z łańcuckim pałacem, spotkał się z Błękitną Damą na korytarzu drugiego piętra.
Tam również widzieli ją przed laty pracownicy objazdowego kina, nocujący w pokojach gościnnych.
W okresie międzywojennym, kiedy Łańcut był własnością prywatną, wśród służby pałacowej krążyły również opowieści o innej zjawie: w Chińskim Apartamencie, na pierwszym piętrze, widywano czasem młodą kobietę w bieli piszącą coś przy rokokowym sekretarzyku. Mówiono, że była to nie żyjąca od z górą stu lat Julia Potocka, córka księżnej marszałkowej.
Ostatni właściciel Łańcuta, Alfred Potocki, wspomina w wydanym w roku 1959 w Londynie pamiętniku o innym jeszcze zamkowym duchu. Widział go w latach dwudziestych żona amerykańskiego dyplomaty, przebywająca z wizytą w Łańcucie. Widmo w stroju polskiego szlachcica weszło do jej pokoju. Na drugi dzień Amerykanka rozpoznała tajemniczego gościa na portrecie, wiszącym w galerii obrazów. Konterfekt ten przestawiać miał ponoć Stanisława Stadnickiego, zwanego Diabłem Łańcuckim.
Jak twierdzą mieszkańcy miasta, Diabła Łańcuckiego zobaczyć można nie tylko w pałacu. W burzliwe ciemne noce, najczęściej jesienią, pojawia się na drodze prowadzącej od dworca kolejowego, galopując w rozwianej opończy, na czarnym koniu.




27.

O jedenastej cała rodzina udała się na spoczynek, w pół godziny później pogaszono wszystkie światła. Po pewnym czasie zbudził pana O. dziwny jakiś szmer w korytarzu. Zdawało mu się, że słyszy jak gdyby brzęk metalu, zbliżający się z każdą chwilą. Minister wstał, zapalił zapałkę i spojrzał na zegarek. Była punktualnie pierwsza. Czuł się zupełnie spokojny, a zbadawszy swój puls, przekonał się, że nie był wcale przyspieszony. Dziwny brzęk nie ustawał. Teraz słyszał już wyraźnie odgłos kroków. Włożył pantofle, wyjął wąski, podłużny flakon z neseseru i otworzył drzwi. Wprost naprzeciw siebie, w mdłym blasku księżyca, zobaczył straszliwą postać starca. Oczy jego płonęły jak rozżarzone węgle; długie siwe włosy spadały mu splątanymi kosmykami na ramiona; odzież jego, starodawnego kroju, była brudna i cała w strzępach; ciężkie łańcuchy i zardzewiałe okowy zwisały z kostek jego nóg i napięstków rąk.
- Drogi panie - rzekł pan O. - stanowczo zmuszony jestem prosić pana o naoliwienie pańskich łańcuchów. Przyniosłem panu w tym celu flaszeczkę maści Wschodzącego Słońca, firmy Tammany. Ma ona podobno wybornie skutkować po jednorazowym użyciu; zaświadczenia o tym, pióra najwybitniejszych naszych teologów, znajdzie pan na opakowaniu. Zostawię ją tu na stole i chętnie dostarczę panu większej ilości w razie życzenia. Mówiąc to, położył minister Stanów Zjednoczonych flaszeczkę na marmurowym stole i, zamknąwszy za sobą drzwi, powrócił do sypialni.
Przez chwilę stał duch z (?) osłupiały, w zrozumiałym oburzeniu, po czym, cisnąwszy z całej siły flaszeczkę na woskowaną posadzkę, puścił się pędem przez korytarz, wydając głuche jęki i świecąc widmowozielonym światłem. W chwili wszakże, kiedy dobiegł do górnego podestu klatki schodowej, otworzyły się szeroko jedne z drzwi, ukazały się w nich dwie drobne postacie w białych szatach, i wielka poduszka przemknęła tuż nad jego głową. Nie było wyraźnie czasu do stracenia, przywołując też pospiesznie na pomoc czwarty wymiar, jako sposób ucieczki, znikł przez boazerię ścienną, po czym cisza zupełna zaległa dom.




28.

- W tej wieży straszy - powiedział T., zadzierając głowę. Miał nadzieję, że to zrobi wreszcie na tym zarozumiałym magu wrażenie. I nie pomylił się - z zadowoleniem dojrzał błysk zainteresowania w ciemnych oczach.
- Co straszy? - spytał I..
- Mój prapradziadek po kądzieli - wyjaśnił królewicz nie bez dumy. - Zginął w tej wieży. Prawie dwa wieki temu nastąpił spór o sukcesję. Prapradziad E. K. T. zmarł nagle, pozostawiając moją prababkę T. R. jako jedyną następczynię. A jej dziad ze strony matki koniecznie chciał zostać regentem, bo T. miała dopiero trzynaście lat. Tymczasem E. na łożu śmierci regentem ustanowił swojego kuzyna B. T.. Skończyło się na tym, że prapradziadek Sornet, oblężony w tym miejscu, rzucił się na miecz. A B. w odpowiednim czasie ożenił się z T..
- I ten samobójca ukazuje się tu jako duch? - upewnił się P..
- Żołnierze i słudzy często go widują, a już zawsze w rocznicę śmierci - T. jakoś nie wyczuł cienia drwiny w głosie maga. Od czasu, gdy usłyszał o duchu po raz pierwszy, uważał Sorneta za postać romantyczną i żałował, że nie wolno mu wychodzić poza obręb królewskich apartamentów po zmroku. Chętnie zapytałby swego przodka, czemu ten tak bardzo upierał się przy czymś, co w końcu doprowadziło go do bezsensownej śmierci.
I., zadzierając głowę, przypatrywał się wieżyczce zwieńczonej galeryjką i trójspadowym dachem.
- Niezłe miejsce - ocenił. - W razie potrzeby można spalić pomost i bronić się we wnętrzu dość długo. W środku jest wartownia?
- Ustępy - odpo¬wiedział T. bez namysłu i natychmiast tego pożałował.
Iskra ryknął niepohamowanym śmiechem.
- Zjawa w wychodku! Nie wytrzymam! Uchachacha! Wygódkowy duch! Ale sobie miejsce znalazł do straszenia! Ja bym się bał tam siadać! Nie... litości!
T. osłupiał. Gorąco buchnęło mu na twarz. W najgorszych snach nie przewidywał, że kiedykolwiek zostanie tak znieważony.




29.

- Kim byłeś za życia? - spytała K..
- Byłem... byłem... - X umilkł i westchnął. - Nie pamiętam...
- Nic nie pamiętasz?
- Nie
- Nie pamiętasz szkoły, do której chodziłeś? Ile miałeś lat? Nie pamiętasz swojej ulubionej piosenki? - X milczał - A swojego ojca? - X wytężał pamięć, lecz nie mógł sobie nic przypomnieć. - Nie pamiętasz nawet mamy?
Duszek popatrzył na dziewczynkę.
- Czy to źle?
- Nie, to po prostu smutne - odpowiedziała K..
Było już późno. Koło łóżka pełgały płomyki świec, a K. leżała wsparta na łokciu, rozmawiając z X po powrocie z latarni morskiej.
- Zastanawiam się, dlaczego nic nie pamiętasz.
- Życie nie ma dla duchów znaczenia, więc chyba po prostu je zapominają - odparł X.
Na twarzy K. odmalował się niepokój.
- Czy mogę ci powiedzieć coś, czego tak naprawdę jeszcze nigdy nikomu nie mówiłam?
- Mhm. - Duszek przyglądał się uważnie dziewczynce.
- Czasami przeraża mnie to, że też zaczynam zapominać - stwierdziła K..
- Czego? - zdziwił się X.
- Mamy. Jej śmiech, ciepła jej palców, gdy głaskała mnie po głowie... - K. powoli zapadała w sen. - Pamiętam jej zapach na swoim ubraniu: jak byłam smutna, wdychałam go i czułam się lepiej. - Ziewnęła. - A nocą, gdy leżałam w zimnym łóżku, szeptała do mnie i jej oddech był taki cieplutki... X ?
- Hmm? - X sam bardzo pragnął pogłaskać ją po głowie i ukołysać do snu.
- Czy jeśli moja mam jest duchem, zapomniała o mnie?
- Nie, na pewno nie.




30.

(?) sam

Jesteśmy lalki czasu i słabości.
Dnie cieką na nas i ściekają. Żyjem
W przesycie życia i obawie śmierci,
Wśród masy godzin srogiej niepewności,
Brzemienia życia na zbolałym sercu,
Co się raz smuci, raz zajęczy głośno,
Z bólu, z rozkoszy, nim omdli lub skona.
W tej masie godzin przyszłych i minionych,
Bo teraźniejsze w życiu nie istnieją,
Jak mało takich, nawet mniej niż mało -
W których by dusza nie pragnęła śmierci,
A jednak zawsze cofa się ze wstrętem
Jak od strumienia w grudniu, chociaż tylko
Mróz trwa przez chwilę. Jeszcze jedną pomoc,
Jedną otuchę podaje mi wiedza:
Spytam umarłych o to, co nas trwoży!
W najgorszym razie dostanę odpowiedź:
„Grób! nicość!", a to nie jest tak straszliwym.
Jeśli mi wszakże nic nie odpowiedzą -
To już odpowiedź dał z grobu Samuel
Wróżce Endoru; wódz spartański z ducha
Nieuśpionego bizantyńskiej dziewki
Wyczerpał wieści o swych przyszłych losach.
Zabił kochanka, lecz nie wiedząc kogo,
I umarł w mękach, choć się powoływał
Na litość Zeusa, a Arkadii wieszcze
Przebłagać mieli cień pokrzywdzonego
Albo przynajmniej wymóc oznaczenie
Zakresu zemsty. Wyrocznia mu dała
W wątpliwych słowach i w dwójznaczny sposób
Odpowiedź, która spełniła się wszakże.
Obym był nie żył! Oby jeszcze żyła
Ta, którą kocham! Obym był nie kochał!
Ta, którą kocham, oby jeszcze była
Piękną, szczęśliwą i niosącą szczęście!
Lecz teraz - teraz - czym ona jest teraz?
Ona za moje grzechy pokutuje!
Jest czymsiś, co mię przeraża - lub niczym!
Za kilka godzin nie zmarnuję pytań,
Lecz w tej drżę na myśl tego, co zamierzam.
Jeszcze się nigdy nie ulękłem duchów -
Tak dobrych, jak złych; dziś pierwszy raz czuję
Dreszcz i szczególny jakiś zamróz w sercu!
Lecz zdolnym spełnić krok najostatniejszy.
Pomiatam wszelkim strachem. Noc zapada!

Odchodzi.