Akcja tej powieści obejmuje lata 1860-1863. Minęły prawie trzy dekady od klęski wielkiego zrywu, jakim było powstanie listopadowe. Jednakże w społeczeństwie polskim ponownie, acz stopniowo ujawniają się uczucia patriotyczne. Polacy usiłują się przeciwstawić terrorowi wojska i administracji carskiej, które w bezwzględny sposób tępią wszelkie przejawy polskości. Prym w tworzącym się ruchu narodowowyzwoleńczym wiedzie głównie młodzież. I to jej przedstawiciele przygotowują grunt pod przyszłe powstanie zbrojne. Chcąc przyciągnąć do tego zrywu jak najszersze grupy społeczne, głoszą zarazem program radykalnych przemian społecznych. W historiografii stronnictwo to otrzymało miano "czerwonych". Skupiało ono głównie młodzież - przeważnie studentów szkół wyższych. W przeciwieństwie do stronnictwa "białych", czyli przedstawicieli warstw posiadających. Ci drudzy byli (i są na kartach powieści) przeciwni wszelkim planom powstania zbrojnego, w obawie przed utratą własnych wpływów i stanu posiadania. Oni także pragną uzyskać dla ziem polskich i społeczeństwa polskiego pewne korzyści. Lecz ich droga do tego celu wiedzie przez próby porozumienia z rosyjskim zaborcą, a także dyplomatyczną pomoc mocarstw zachodnich. Kraszewski na kartach tej powieści przedstawił działalność obu stronnictw.

Kanwą utworu uczynił uczucie zamożnej hrabianki Jadwigi do studenta Karola, który jest członkiem organizacji spiskowej przygotowującej przyszłe powstanie zbrojne. Miłość do Karola sprawia, iż w bohaterce stopniowo dojrzewa także uczucie patriotyzmu, czyli poświęcenia dla sprawy narodowej; Jadwiga będzie w stanie poświęcić naprawę bardzo wiele. Lecz czy w tak tragicznych czasach uczucie dwojga młodych przetrwa? Tytuł "Para czerwona" oznacza właśnie tę parę, oboje reprezentują bowiem patriotyczne stronnictwo "czerwonych". Przedstawicielami "białych" uczynił natomiast autor grupę zamożnej i wpływowej młodzieży, w której skład wchodzą m.in. hrabia Albert i hrabia Edward (znany już z powieści "Dziecię Starego Miasta"). W powieści grupa ta skupiona jest wokół osoby margrabiego Aleksandra Wielopolskiego. To ludzie ugodowi wobec władz zaborczych, a posuwają się nawet do zdrady.

Józef Ignacy Kraszewski na kartach powieści doskonale ukazał panoramę społeczno-polityczno-obyczajową Warszawy w latach 1861-1863. Czytelnik poznaje atmosferę panującą wówczas w stolicy, w której trwają manifestacje patriotyczne, zazwyczaj brutalnie rozpędzane przez oddziały carskiego wojska i policji. Jest świadkiem dyskusji politycznych, dzięki którym poznaje stosunek różnych grup społecznych do przyszłego powstania. Ponadto obserwuje przygotowania do czynu zbrojnego. Z chwilą, gdy rewolucja wybucha (22/23 stycznia 1863 r.), akcja utworu przenosi się na prowincję, gdzie trwają walki polskich oddziałów partyzanckich z jednostkami wojsk carskich.

"Parę czerwoną" można więc polecić czytelnikom lubiącym powieści historyczne, w tym twórczość Józefa Ignacego Kraszewskiego. Powieść stanowi bowiem cenną lekturę uzupełniającą do poznania okresu naszych dziejów, który opisuje.