Akcja utworu rozgrywa się w II połowie XVIII wieku, na ziemi chełmskiej. Do majątku pana stolnika Marcina Barcińskiego przybywa pewnego dnia tajemniczy wędrowiec. Przedstawia się imieniem Żeliga, lecz nie chce zdradzić, kim naprawdę jest i jaka jest jego przeszłość. Skrywa jakąś osobistą tajemnicę. Pan Marcin wraz z żoną przyjmują go pod swój dach. Żeliga przebywa u nich przez kilka lat, pomaga w gospodarstwie, a za nieocenioną pomoc i życzliwość zyskuje przyjaźń i poważanie państwa Barcińskich. Obdarza uczuciem niejaką panna Agnieszkę, która jest sierotą i zubożałą szlachcianką. O jej rękę od dłuższego czasu stara się także miejscowy szlachcic o nazwisku Achinger. Jest to miejscowy awanturnik i zawadiaka. Walcząc o ukochaną kobietę postanawia on zaszkodzić Żelidze i zdemaskować jego faktyczne pochodzenie. Osoba Achingera będzie mieć istotny wpływ na dalsze życie tytułowego bohatera.

Kim naprawdę jest pan Żeliga? Dlaczego ukrywa swoją przeszłość i pochodzenie? Dlaczego broni się przed miłością? Jaka tajemnica z przeszłości okrywa jego osobę? Autor odkrywa czytelnikowi przeszłość Żeligi powoli i stopniowo, co niewątpliwie zwiększa atrakcyjność powieści. A odpowiedzi na dotyczące bohatera pytania będą dla czytelnika na pewno sporym zaskoczeniem.

Dzieje życia i działalności tytułowego bohatera są dla Józefa Ignacego Kraszewskiego pretekstem do ukazania życia i obyczajowości Rzeczpospolitej czasów stanisławowskich. Czytelnik przenosi się na dwory szlacheckie, magnackie, na dwór królewski, do stolicy, gdzie jest świadkiem życia codziennego i obyczajów różnych grup społecznych. Powieść charakteryzuje się wartką i ciekawą akcją. Zawiera elementy zarówno dramatyczne, jak i humorystyczne. Wielu czytelników z trudem oderwie się od lektury, pragnąc dotrzeć jak najszybciej do jej końca i poznać tajemnice tytułowego bohatera. Nie pozostaje mi nic innego, tylko zaprosić do czytania "Żeligi" Kraszewskiego.

Polecam.