Specjaliści od teorii inflacji mruczą ostatnio coś o tym, że nasze multiversum jest tylko jednym z wielu w otchłani nieskończoności. Ameryki nie odkryli. Podobną sytuację możemy dostrzec za oknem - różne specyficzne miejsca i środowiska naznaczone są własną rzeczywistością, własnymi prawami fizyki (a niekiedy i własnymi przepisami na spaghetti), i dopiero zsumowanie ich wszystkich daje nam otaczający nas świat. Jak kibice czy książkomaniacy, tak i wspomniani fizycy – wszyscy żyją w swoim małym, wyizolowanym światku (a ci z Politechniki to już w ogóle). Podobnie jest z operą... I właśnie w ten ostatni światek wkracza z sarkazmem i pokręconą logiką pewien Anglik, a wraz z nim zabójcza babcia Weatherwax.

Babcia Weatherwax. Babcia. Tak, babcia ma, jak by to ująć, depresję. Po zakosztowaniu awanturniczego życia we wcześniejszych częściach cyklu o czarownicach, powróciła do swojego dawnego, spokojnego życia na prowincji. Ale to już nie to. Kto raz rzuci się w wir spontanicznej przygody temu już nie odpowiada cicha jesień życia. Do tego babcia została opuszczona przez Magrat (która zajęła się „królowaniem”). Niania Ogg ma nie lada orzech do zgryzienia – chcąc przywrócić przyjaciółce dawny wigor, poszukuje nowej członkini sabatu (no, przynajmniej w tym czasie, gdy nie zajmuje się pisaniem poradników kulinarnych, a właściwie okołokulinarnych). Niestety, potencjalna kandydatka wyrusza do Dyskowej stolicy kultury – Ankh-Morpork – by robić karierę w Operze. Nie wie, że w budynku Opery źle się dzieje. Instytucję przejmuje eksproducent sera – Seldom Kubeł, który chce urzeczywistniać swoje „artystyczne przemyślenia”, podczas gdy gdzieś za kurtyną grasuje Upiór i zabija ludzi. Nie zdaje sobie również sprawy, że świat ten rządzi się swoimi własnymi, bardzo zwariowanymi prawami. Koniec końców czarownice wyruszają ratować rodaczkę. Jedno jest pewne, przyszłość jest pełna bardzo niedobrych rzeczy zdarzających się innym.

To, co Pratchettowi niewątpliwie się udało w tej powieści, to nadanie jej niepowtarzalnego klimatu. Obserwujemy w niej chorobliwy świat fobii, dążenia do doskonałości, gwiazdy przejęte swoim zmierzchem, który może nastąpić już za pięć minut (albo tuż po lunchu). Świat wszechobecnej anarchii i szaleństwa, których nie można zamknąć w klatce racjonalnego umysłu, świat, gdzie jawa miesza się z onirycznym koszmarem, a w powietrzu wisi katastrofa, innymi słowy – świat opery, miejsca, które istnieje ze względu na patologiczne zakrzywienie membrany prawdopodobieństwa, w którym nieunikniona katastrofa jest wciąż odwlekana, a przedstawienie musi trwać.

Pisarz buduje bardzo starannie sylwetki bohaterów, z łatwością zarysowuje ich osobowości, motywy, którymi się kierują. Mnie samego niezmiernie urzekł Greebo – kot, który czasami staje się człowiekiem tylko dlatego, że to łatwe. Jak zwykle, Pratchett wbudowuje w fabułę refleksje na tematy społeczne, a nawet filozoficzne. Prezentuje swoje spostrzeżenia na temat ludzkich zachowań i ich natury. I jak zwykle, robi to w charakterystyczny dla siebie sposób – z użyciem kpiny i zabawnych aluzji. Obserwujemy z jednej strony pożądanie sukcesu, z drugiej - poświecenie się swojej pasji. Widzimy strach przed upływem czasu, przed ulotnością sukcesu. Kontrastuje także, o czym już troszeczkę wspomniałem, irracjonalny świat sztuki (w tym wypadku opery) z racjonalną, szarą rzeczywistością, i realistycznym sposobem patrzenia na nią, reprezentowanym przez jedną z głównych bohaterek i przez same czarownice.

Podsumowując można powiedzieć to, co zwykle się mówi o twórczości Pratchetta: znowu napisał dobrą książkę. Jej niewątpliwie największą zaletą jest magiczny wręcz klimat, w który nas z całą bezwzględnością wciąga. Mamy tutaj do czynienia z piękną, pełną humoru, wartkiej akcji i mądrych spostrzeżeń pratchettowską wersją „Upiora w Operze”. Gaston Leroux byłby z niej dumny.