Rec. Dorota Jurek
Ocena 5/6


Cykl opowiadający o przygodach Claire Randall, tytułowej "Obcej", znany jest polskim czytelnikom od roku 1999, w którym, nakładem wydawnictwa Amber, został wydany pierwszy tom, a do dzisiaj cała siedmioczęściowa seria doczekała się kilku wznowień. Ostatnio serię na nowo wydał Świat Książki. Są to powieści historyczno-przygodowe, których autorką jest Diana Gabaldon, amerykańska pisarka o meksykańsko-angielskich korzeniach, z wykształcenia biolog. Osoby nie znające jej twórczości będą zaskoczone stopniem, w jakim "Obca" odbiega od typowo kobiecej, romantyczno-przygodowej prozy: w żadnym sensie nie jest lekkim i naiwnym powieścidłem, a po odrobinę nużącym początku, z każdym rozdziałem, robi się coraz bardziej wciągająca i złożona fabularnie.

Akcja rozpoczyna się niedługo po zakończeniu II wojny światowej, ale szybko przenosi się 200 lat wstecz, zabierając ze sobą główną bohaterkę. Claire Randall w tajemniczych okolicznościach trafia do XVIII-wiecznej Szkocji. Przyjdzie jej zderzyć się z całkowicie odmienną rzeczywistością: od norm i stosunków społecznych, aż po poziom wiedzy medycznej czy technicznej. Claire, pielęgniarka polowa, która przeżyła koszmar wojny, znajduje się nagle w czasach, w których jej codzienny strój budzi jednoznaczne skojarzenia z prostytutką, jako kobieta pozbawiona jest większości praw, do których przyzwyczajona była w swoich czasach, a ujawnienie swojej wiedzy zawodowej może doprowadzić do niebezpiecznych oskarżeń o czary. Szkocja ogarnięta jest nastrojami buntu przeciw angielskim rządom i powoli rodzącym się konfliktem, a ponieważ główna bohaterka nie potrafi wytłumaczyć swojego nagłego pojawienia się, w najlepszym razie uważana jest za szpiega.

Autorka podjęła się naprawdę trudnego zadania, jakim jest przekonujące oddanie sytuacji, w której współczesna kobieta doświadcza skrajnie różnego od znanego jej świata, traci wolność i jest zmuszona do podporządkowania się barbarzyńskim z jej puntu widzenia normom oraz do życia wśród, pod wieloma względami, drastycznie odmiennych kulturowo od niej ludzi. Udało się rewelacyjnie. Od samego początku Gabaldon buduje napięcie i odkrywa zmiany zachodzące we wnętrzu Claire w niezwykle wiarygodny sposób, nie pozwalając sobie na uproszczenia, czy banalne schematy. Zresztą wszystkie postacie odmalowane przez autorkę są naprawdę żywe. Każda posiada złożoną, pełną jasnych i ciemniejszych stron osobowość, a szczegółowy sposób opisania ich wyglądu, sposobu mówienia czy poruszania się, dodaje im realności. Podobną dbałością Gabaldon wykazała się opisując tło kulturowe i historyczne powieści. Ciężko również oprzeć się silnym emocjom pojawiającym się w miarę bliższego poznawania bohaterów "Obcej", a autorka igra sobie z nimi, sprawiając, że na przykład uwielbiana dotychczas osoba wyprowadza czytelnika z równowagi i sporo czasu zajmuje mu wybaczenie jej zachowania. Ten, nieuchronnie pojawiający się w trakcie lektury, osobisty stosunek do postaci i wydarzeń w których biorą udział, jest chyba najmocniejszą stroną tej pozycji.

Twórczość Diany Gabaldon różni się od wielu popularnych książek tego gatunku również dzięki dylematom moralnym, przed którymi stawia swoich bohaterów. Jesteśmy często przyzwyczajeni do prostych, oczywistych rozwiązań i jednoznaczności, które sprawiają, że akcja jest przewidywalna, a postacie płytkie i jednowymiarowe. Wybory, przed którymi staje Claire Randall, są tak złożone i trudne do rozstrzygnięcia pod względem etycznym, że można by prowadzić na ich temat nie kończące się dyskusje. Wywołują emocje, prowokują do zastanowienia się nad własnym systemem wartości, zmuszając do postawienia się w sytuacji bohaterki i dokonania samodzielnego wyboru.

Silną stroną powieści jest również sposób prowadzenia akcji, która niezwykle często zaskakuje i wymyka się próbom antycypacji. Pełna scen brutalnych, barbarzyńsko namiętnych, chwilami delikatnie ociera się o romansidło, ale te nieliczne fragmenty można autorce wybaczyć, choćby dlatego, że wielka, szalona miłość ma swoje prawa. Pojawiające się w kluczowych momentach deus ex machina jest na tyle wiarygodne, że akcja nie traci napięcia, a w punkcie kulminacyjnym wbija w fotel i do końca udaremnia czytelnikowi odzyskanie emocjonalnej równowagi.

Po tej naprawdę dobrej, soczystej (jak trafnie to ujął amerykański recenzent) lekturze, świadomość, że pierwszy tom jest dopiero początkiem przygód Claire, jest trochę niepokojąca. Przy tak imponującej objętości książki, bohaterka jest kobietą po tylu przejściach, że pojawia się obawa, czy - jak to często bywa - autorka nie będzie powtarzać sprawdzonych pomysłów, czy uda jej się sięgnąć do tak wysoko postawionej na wstępie poprzeczki i czy w kolejnych częściach zdoła utrzymać napięcie i zainteresowanie dalszym ciągiem? Wszystko to okaże się niebawem, przed nami bowiem kontynuacja "Obcej" - "Uwięziona w bursztynie".