Twórczość Velázqueza stanowi bez wątpienia punkt szczytowy w dziejach malarstwa hiszpańskiego, które właśnie w XVII w. przeżywało swoje apogeum. Wielki sewilczyk stworzył odrębną, sobie tylko właściwą poetykę wzniosłości i prostoty, powściągliwości i umiaru. W jego sztuce wystąpiła rzeczywistość hiszpańska ukazana bez retuszu i bez cienia idealizacji, niekiedy z brutalną szczerością, tak zadziwiająco obcą barokowym i dworskim tendencjom panegirycznym.

Siła malarskiego widzenia rzeczywistości równa była umiłowaniu konkretnego świata. Jest więc dzieło jego życia z jednej strony sztuką wielką, manifestującą każdym nowo pojawiającym się obrazem niczym nie skrępowaną swobodę twórczą, z drugiej - bogatym, barwnym, a nade wszystko wiernym dokumentem i cennym źródłem wiedzy o przełomowym dla Hiszpanii okresie panowania Filipa IV.

K. Zawanowski

[Wydawnictwo Arkady, 1976]