Po wstrząsie wywołanym pierwszą częścią „Moskiewskiej sagi” trochę się bałam sięgać po „Wojna i więzienie (Aksionow Wasilij (Aksjonow Wasilij))”. W końcu opisywane są tu czasy drugiej wojny światowej, a więc niejako gorsze, w odbiorze niż lata stalinowskiego terroru. Teoretycznie. Jak się bowiem okazało, okropieństwa wojny niemal nie zrobiły na mnie wrażenia. Paradoksalnie, zawiniła tu chyba sama wojna. „Wojna”, a więc słowo z definicji usprawiedliwiające (w odbiorze) każde okrucieństwo, każdą podłość i sprawiające, że to nadal są okrucieństwa i podłości, ale przesłonięte kilkoma warstwami woalu: niby coś widać, ale rozmazane.

Chociaż, jeśli się zastanowić, bezbożnie kłamię. Jeden aspekt tej wojny rąbnął mnie jak nie przymierzając salwa z katiuszy. Śmierć Nikity Gradowa. Nienawidzę, do bólu i łez nienawidzę, kiedy umierają bohaterowie (i mam gdzieś, że to fikcja!), których, gdyby istnieli, uwielbiałabym z daleka. Nie bezkrytycznie, nie, ale ze zrozumieniem, z dostrzeganiem ich wad i akceptowaniem ich, bo „kto jest bez winy...” Ludzi, którzy zmieniają samą swoją obecnością.
Cóż, wybrańcy bogów i tak dalej...
Czuję się jak Cwietajewa...


CYTATY*

„(...)wydaje mi się, że wojna jest dla naszego narodu jakby przystąpieniem do komunii... (...) Dopiero teraz, w obliczu śmiertelnego wroga, zjednoczyliśmy się rzeczywiście (...) Wszystko, co przeżyliśmy, lęki, boleści, podejrzenia, poniżenia, nawet okrucieństwa odsunęły się na dalszy plan. Kiedy dzisiaj jesteśmy gotowi do poświęceń, wiemy, że czynimy to nie pod wpływem apelów, lecz dla ratowania naszego istnienia.” (str. 128)

„Na wojnie zaś człowiecze marzenia, uczucia, radości deformują się, marzyłeś o czymś i oto masz swoje marzenie – maruderstwo, świństwo, jakbyś trafił na zawsze do rejestru przestępców i już nigdy nie będziesz człowiekiem uczciwym.” (str. 163)

„Okrągłe, proste zdania – skutek nieidealnego opanowania języka narodu idealnie opanowanego.” (str. 195)

„Kochał, odszedł. Zapłonął, zgasł. Tak błyska cała ziemia.” (str. 297)


* wszystkie cytaty: Aksionow Wasilij, Wojna i więzienie, Warszawa 1999.