Milan Kundera należy do najbardziej znanych współczesnych powieściopisarzy. Można by zazdrościć go Czechom, gdyby nie dość kontrowersyjny stosunek pisarza do publikacji w jego rodzinnym kraju. Książka Jacka Illga nie stawia sobie za cel wyjaśnienie tej ani innych tajemnic, tkwiących w twórczości autora „Nieznośnej lekkości bytu”. Nie dowiemy się, na przykład, czemu niemal każda jego powieść składa się z siedmiu rozdziałów. „W świecie Milana Kundery” znajdziemy jednak niezwykle rzetelną i bardzo kompetentnie przeprowadzoną próbę całkowitego objęcia jego twórczości krytycznym spojrzeniem bohemisty i historyka literatury, w którego dorobku są m.in. prace poświęcone poezji Seiferta, dramatom Havla czy też prozie Hrabala.

Autor już na wstępie przedstawia najważniejsze zagadnienia, jakie podjął w swej pracy. Podzielił ją na dwie, wzajemnie dopełniające się części – teoretyczną, w której skupia się na kontekście historycznoliterackim oraz światopoglądzie artysty i jego poetyce – oraz interpretacyjną. Początkowo ukazuje Kunderę jako młodego poetę, debiutanta, którego twórczość nieuchronnie zmierza do pierwszej powieści – wydanego w 1967 roku „Żartu” - bardzo ważnej w dorobku Kundery powieści pokoleniowej. W następnych rozdziałach widzimy artystę świadomego własnej koncepcji literackiej ukształtowanej pod wpływem twórczości jego mistrzów. Illg analizuje twórczość Kundery zarówno na tle europejskiego dorobku powieściowego, jak i przez pryzmat czeskiej literatury. Pisarstwo słynnego emigranta, mieszkającego od dawna we Francji, przedstawia z kilku perspektyw: jako nowatorskie podjęcie zarzuconej współcześnie tradycji wielkich aforystów francuskich, jako twórcze czerpanie z fascynacji Kafką, Brochem czy Gombrowiczem, i wreszcie jako kontrapunkt wobec głównych nurtów współczesnej literatury czeskiej. W następnej części autor „Księgi śmiechu i zapomnienia” występuje już jako samoistny literat, który w wielu wypowiedziach o charakterze eseistycznym i krytycznym przedstawia własny stosunek do sztuki, literatury oraz najważniejszych, jego zdaniem, spraw, jakie powinna podejmować. Ciekawy język Illga oraz umiejętność dyskretnego przedstawiania stanu rzeczy bez nadmiernego ujawniania własnej osoby i własnego zdania czynią tę część książki znakomitą opowieścią o rozwoju pewnych tendencji powieściowych w literaturze europejskiej dwudziestego wieku, w której Kundera zajmuje centralne miejsce.

W następnej, interpretacyjnej części książki, Illg przedstawia analityczny opis poszczególnych powieści czeskiego pisarza. Roi się w niej od cytatów i fragmentów dzieł, które umiejętnie prowadzą autora do wniosków, jakie ten spróbuje zebrać w podsumowującym pracę rozdziale.

Wywód prowadzony konsekwentnie i bardzo logicznie daje obraz pisarza, który, poprzez grę antynomii i przeciwieństw oraz rozwinięcie techniki wariacji powieściowej w każdym swym utworze, zastanawia się nad kondycją współczesnego człowieka żyjącego w świecie, w którym nieustannie zagraża mu widmo ideologicznego frazesu oraz piętno historii – wielkiej, a także tej małej, własnej, prywatnej. Zaduma nad intencjami przyświecającymi ludzkim działaniom oraz jego konsekwencjami odbija się szerokim echem niemal w każdym zdaniu tego rozdziału.

Ostatnia część książki stanowi podsumowanie pracy. Badacz zbiera tutaj wnioski, które uzyskał we wcześniejszych rozdziałach. Próbuje ukazać, jak koncepcje artystyczne oraz fascynacje Kundery realizowały się w jego twórczości. Daje ponadto obraz recepcji krytycznej jego dzieł, często nietrafionej i nierzadko krzywdzącej, lecz zarazem niezwykle trudnej, zważywszy na bogactwo tekstów, w których pisarz dokonywał autointerpretacji. W tym kontekście książka Illga jawi się nie tylko jako praca podsumowująca polskie i obce prace naukowe poświęcone twórczości autora „Żartu”, lecz zyskuje także na naukowej wartości. Dla historyka literatury może być ona modelowym przykładem ciekawego i sumiennie poprowadzonego tekstu krytycznego, podejmującego tak trudny temat, jak recepcja krytyczna współczesnego pisarza, który tak chętnie i otwarcie wyjaśnia, „co chciał powiedzieć w książkach swego autorstwa”. Jakkolwiek jest to praca historycznoliteracka, która świetnie spełnia podstawowe wymogi dyskursu naukowego, to jednak jest to równocześnie pozycja napisana w sposób ciekawy i tak przystępnym językiem, że miłośnicy Milana Kundery nie powinni przejść obok tego tytułu obojętnie. Warto czasem zobaczyć pisarza "od kuchni" literackiego warsztatu.