Miłość fizyczna rzadko kiedy idzie w parze z miłością duchową. Co właściwie dzieje się z duszą, kiedy ciało zrasta się (ruchem tak odwiecznym, powszechnym i niezmiennym) z innym ciałem? Ileż to rzeczy potrafi wymyślić w owych chwilach dusza, dowodząc w ten sposób raz jeszcze swojej przewagi nad wytrwałą monotonią życia fizycznego! Jak potrafi gardzić ciałem i używać go (jak również jego vis à vis) jedynie jako propozycji dla rozpasanej fantazji, tysiąc razy bardziej cielesnej niż same te ciała! Albo odwrotnie, jak potrafi je znieważyć, ignorując jego wahadłowe ruchy i kierując swoje myśli (znużone już kaprysem własnego ciała) zupełnie gdzie indziej: na partię szachów, na wspomnienia dobrego obiadu, na czytaną właśnie książkę...
Nic w tym niezwykłego, jeśli łączą się z sobą dwa obce ciała. Zdarza się też czasem symbioza dusz. Ale tysiąc razy rzadszym zjawiskiem jest symbioza ciała z własną duszą i zespolenie się ich we wspólnej namiętności. Ale i to się zdarza czasami, kiedy człowiek kocha naprawdę; chyba tak: wierzę w to i nadal chcę w to wierzyć*.


---
* Milan Kundera, "Żart", tłum. Emilia Witwicka, wyd. PIW; Kolekcja "Gazety Wyborczej", 2005, s. 163.