Wielokulturowość społeczeństwa brytyjskiego wydaje się dziś równie naturalna jak angielski dystans – a jest ona przecież wynikiem trwającego zaledwie kilkadziesiąt lat procesu. Świadomość przynależności do imperium brytyjskiego, obudzona w trakcie II wojny światowej, powojenna bieda i brak perspektyw sprawiły, że pod koniec lat 40. mieszkańcy kolonii masowo przyjeżdżali do ojczyzny-matki w poszukwaniu lepszego życia. Wśród nich byli również przybyli z Jamajki rodzice Andrei Levy, a ich historia stała się dla niej inspiracją do napisania „Wysepki”.

Andrea Levy umieściła akcję swojej powieści w roku 1948, ale olbrzymią część fabuły stanowią wydarzenia poprzedzające główną historię. Temu zróżnicowaniu chronologicznemu towarzyszy wielogłos narratorów – bohaterów książki. Na jej strukturę składają się relacje czterech osób, dwóch małżeństw: Queenie i Bernarda, białej pary londyńczyków, oraz Hortense i Gilberta, czarnoskórych imigrantów z Jamajki. Choć początkowo wydaje się, że poza interesami obie pary niewiele łączy, okaże się, że ich losy dziwnie się splatają. Autorka powoli odkrywa związki pomiędzy bohaterami i czasem wodzi czytelnika za nos, podsuwając mu tropy, które później okażą się fałszywe.

Ale to nie tylko gra z czytelnikiem sprawia, że książkę Andrei Levy czyta się z zainteresowaniem. Największą jej zaletą jest bowiem jej aktualność. W końcu migracje ekonomiczne, tworzenie się społeczeństw wielokulturowych, stosunek do „obcego” i ksenofobia to tematy równie żywe obecnie jak w 1948 roku. „Wysepka” opowiada o trudnych początkach tych procesów na Wyspach Brytyjskich, o wcale nieskrywanym rasizmie, obawie przed obcymi, ale też ignorancji zwykłych Brytyjczyków, którzy będąc obywatelami imperium nigdy niezachodzącego słońca, nie wiedzą nic o swoich koloniach. Hortense, doskonale znająca geografię i historię Wielkiej Brytanii, jest ciągle zbulwersowana tym, że Anglicy z uporem umiejscawiają jej wyspę – Jamajkę – w Afryce.
Państwo też nie jest zupełnie niewinne. Idea równości wszystkich mieszkańców imperium, przeciwstawiana amerykańskiej segregacji rasowej, jest dobra na polu walki, gdy potrzebni są żołnierze – ale przestaje obowiązywać, gdy dochodzi do konfliktów między białymi i czarnymi obywatelami. Jamajczycy są dobrzy na wojnie, ale nie znaczy to, że mogą razem z białymi siedzieć w pierwszym rzędzie w kinie.

Ten ponury rozdział w historii Wielkiej Bytanii został jednak ukazany z wielkim dystansem i humorem. Pomimo całego tragizmu owo zetknięcie się kultur i konfrontacja wyobrażeń z rzeczywistością są w gruncie rzeczy dość komiczne. Widać to najbardziej w niemal karykaturalnej postaci Hortense – kobiety wyniosłej i bardziej brytyjskiej niż sama królowa, posługującej się tak wyrafinowaną angielszczyzną, że zwykli ludzie nie są jej w stanie zrozumieć – a jednocześnie naiwnej i pełnej dobrej woli. Co – w połączeniu z nieświadomością otaczającego ją rasizmu – sprawia, że ciągle zdarzają się jej wpadki i upokorzenia: a to nie może zrobić zakupów, bo używa niezrozumiałych, staroświeckich słów, a to zostaje wyśmiana, gdy ubiega się o pracę jako nauczycielka.

Utrata złudzeń jest zresztą kolejnym tematem tej książki. Bohaterowie marzą o lepszym życiu: córka rzeźnika, Queenie chce wyrwać się z domu rodzinnego, Hortense ucieka przed nieszczęśliwą miłością i mało chlubnym pochodzeniem, Gilbert szuka przygody… Ich drogi do realizacji marzeń są różne: małżeństwo, emigracja - ale wszystkie wiodą przez upadki i rozczarowania.

„Wysepka” jest wielowątkową powieścią o dojrzewaniu, niespełnionych marzeniach i konfrontacji z rzeczywistością. Książka została uhonorowana prestiżową nagrodą Orange, a BBC nakręciła jej bardzo dobrą ekranizację.



[Recenzję opublikowałam wcześniej na moim blogu]