Jacek Żakowski, jeden z najbardziej poważanych polskich dziennikarzy i publicystów, wydał kolejną książkę. Tym razem jest to "Koniec". W nocie wydawniczej mamy uwagi o wielkim kryzysie, który przeżywa Polska i świat. Jednak jest to zdecydowanie niepełny opis tej książki.

Książka jest zbiorem wywiadów z najwybitniejszymi myślicielami świata i Polski. Jednak im bliżej końca książki, tym mniej jest w wywiadach o "Końcu" czy "kryzysie". I o ile pierwsza rozmowa, z prof. Immanuelem Wallersteinem, dotyczy stricte kryzysu, końca naszej cywilizacji, systemu kapitalistycznego, który się kończy - o tyle rozmowy dalsze są już bardziej optymistyczne, jak chociażby rozmowa z prof. Januszem Czapińskim, który mówi o tym, że tak naprawdę Polska to "Kraj-Raj po prostu"*.

Mamy tutaj przekrój przez wiele poglądów, idei, z którymi z całą pewnością warto się zapoznać. Prof. Paolo Negri, dawny wojujący komunista, przedstawia nam zarys swojej, nowej wizji komunizmu, kolejnej odsłony "komunizmu z ludzką twarzą", choć tak naprawdę, jak zauważa Jacek Żakowski, wiele poglądów komunistycznych odrzucił i na ich miejsce przejął liberalne. Prof. Guy Sorman przedstawia wizję "prawdziwego liberalizmu" - i zdziwią się tutaj Ci, którzy oczekują ultraliberalnych jak na Polskę rozwiązań. Bo "prawdziwy liberalizm" wg Sormana jest całkowicie inny od polskiej wersji - Sorman chce zasiłków dla niepracujących, "ubezpieczenia od bezrobocia" - czego w Polsce chce tylko Lepper, u nas uważany za antyliberała - i wiele jeszcze innych rzeczy polskim liberałom niemieszczących się w głowach. I wykłada jasno, dlaczego tak jest. Mamy też poglądy na ład światowy, i to z różnych perspektyw, każdy może wybrać odpowiedni dla siebie. Prof. Niall Ferguson ma za złe Stanom Zjednoczonym, że wystrzegają się roli Imperium. Uważa, że tylko prawdziwe Imperium, czasami brutalne (w dobrej wierze), jest w stanie przywrócić światu porządek - jako wzór podaje Imperium Brytyjskie, które w jego opinii było "krzewicielem postępu", i wszystkie narody niegdyś przez nie podbite dobrze na tym wyszły. Natomiast zgoła odmienne stanowisko prezentuje prof. Jeremy Rifkin - mówi o "europejskim marzeniu", które ma już niedługo zastąpić "amerykańskie marzenie". Ten, notabene, Amerykanin - widzi już upadek USA na rzecz ideałów europejskich, i jedyną nadzieję dla świata widzi w krzewieniu idei europejskich na świecie: pokoju, zniesienia kary śmierci, kompromisów politycznych i innych. I uważa, że w obecnych, trudnych czasach - cały świat z nadzieją patrzy na Europę, jak na zbawiciela. I przeżywa też razem z nią rozczarowania.

Oczywiście książka zawiera wiele innych wywiadów i stanowisk. I, co ważne - żadna z osób, z którymi Żakowski rozmawia, nie uprawia "czczej gadaniny". Są to dyskusje typowo merytoryczne, na argumenty - nie na ideologię. Nie raz Żakowski próbuje prowadzić polemikę z rozmówcą, nie zgadzając się z jego wizją - chociażby z Negrim. Znamienne jest też to, że każda z 15 osób, które w tej książce występują - ma przed nazwiskiem tytuł profesora. To zobowiązuje do czegoś. I ta książka świetnie to pokazuje.

Ciężko jest nam rozsądzić, gdzie jest prawda - bo każde z czasem skrajnie różnych stanowisk jest w pełni merytorycznie uzasadnione. I o to chyba w niej chodzi - każdy z nas musi znaleźć swoją własną odpowiedź na problemy ukazane w tym dziele. Nie daje ono gotowych rozwiązań - ale zmusza do przemyślenia naszego świata, i na tym chyba polega jego największa wartość - każdy, kto tę książkę przeczyta, przynajmniej przez chwilę pomyśli o naszym świecie i o tym, jak jest i jak powinno być. I dzięki tej pozycji, a przede wszystkim dzięki własnemu wkładowi - przemyśleniu jej - i własnemu stanowisku, każdy z nas zakończy tę lekturę o wiele mądrzejszy, niż ją zaczął. "A nie da się zbudować względnie dobrego państwa, jeśli się nie ma mądrego społeczeństwa"** - jak podkreśla prof. Tadeusz Gadacz.


---
* Jacek Żakowski: "Koniec. Rozmowy o tym, co się popsuło w nas, w Polsce, w Europie i w świecie", wyd. Sic!, 2006, strona 266.
** Tamże, strona 316.