Książka "Zbrodnia i kara" jest jawnym dowodem na to, iż Fiodor Dostojewski był artystą słowa pisanego. Mimo że nie ma go dziś z nami, jego dzieła w dalszym ciągu są żywe i chętnie czytane.

Ta mroczna opowieść mogłaby być w zasadzie nazwana dziewiętnastowiecznym kryminałem, gdyby nie to, że jest pogłębiona analizą psychologiczną postaci, jak i refleksją nad zbrodnią. Toteż zyskała sobie miano powieści polifonicznej, będącej dialogiem różnych punktów wiedzenia, nawet w obrębie refleksji jednego bohatera.

"Zbrodnia i kara" opowiada o morderstwie. Dokonuje go ubogi student Rodion Raskolnikow. Opis pozbawiania życia lichwiarki i jej siostry jest bardzo szczegółowy i dokładny, toteż ludziom szczególnie wrażliwym zalecam go pominąć. Należy zauważyć, że Raskolnikow nie zrobił tego dla zysku. Dla niego zabijanie było eliminacją ze społeczeństwa jednostek mało wartościowych. Ba, przy dokonywaniu tego czynu przyświecała mu idea jego zdaniem jak najbardziej słuszna.

Dostojewski był krytykiem indywidualizmu, jak i buntu (dlatego m.in. nie znosił Polaków). Nadając Raskolnikowi wybujałe ego i oparcie na chłodnym rozumie skazał go na upadek. Haniebne czyny są równoważne ze srogą karą. I właśnie dlatego po zdemaskowaniu główny bohater zostaje zesłany na katorgę.

To książka o indywidualistach, jak i ludziach wyobcowanych, którzy żyją w poczuciu własnej wyższości. To również smutna opowieść o nieodwracalności czynów i ich gorzkich konsekwencjach.

Osobiście uwielbiam ponury nastrój, w jaki wprowadza czytelnika Dostojewski. Trudno opisać odczucia podczas czytania tej książki, są niewątpliwie dziwne. Przyczyną tego może być chorobliwa atmosfera, jak i spaczona psychika Raskolnikowa, która zostaje przed nami obnażona.

Trafność analiz Dostojewskiego nie maleje wraz z przemianami cywilizacyjnymi. Wręcz przeciwnie - sposób myślenia Rodiona odnajdziemy nie tylko u zbrodniarzy różnych ideologii (np. faszystowskiej, komunistycznej), ale i u psychopatów. Nawet opis snu Raskolnikowa o koniu, będący odbiciem doświadczenia z dzieciństwa, żywo przypomina tezy Zygmunta Freuda, twórcy psychoanalizy.

Trudno o jednoznaczną interpretację "Zbrodni i kary". W niej nawet najgorszy degenerat miewa ludzkie odruchy i jest godzien litości. Ocena bohaterów nie jest łatwa. O wiele łatwiej jest ocenić idee, jakimi kierują się bohaterowie.

Jednym słowem - jeżeli ktoś ma ochotę na poruszenie do głębi, to Dostojewski jest jak najbardziej na miejscu.