Jeszcze miesiąc temu, a nawet trzy dni temu ani bym się ważył pomyśleć o dezercji... Pierwszy bym sobą gardził... Bo do dnia dzisiejszego byłem innym człowiekiem. Mam wrażenie, kiedy spoglądam wstecz, jakbym żył cudzym życiem. Zawsze wyobrażałem sobie duszę ludzką jako rodzaj skarbca o wielu pomieszczeniach, z których jedne pełne są drogocenności, podczas gdy inne świecą pustkami. Wielu ludzi, większość chyba, przeżywa życie w tych pustych, stale otwartych pomieszczeniach, tamte drugie bowiem zaryglowane są ciężkimi zasuwami, a klucze do nich spoczywają ukryte w ogniu cierpień. Mnie pustka przerażała zawsze tak samo jak ciemność. Dlatego nie żałowałem trudu, by znaleźć klucze do swoich skarbów. Lecz i skarby przynoszą rozczarowanie. Gdy odkryłeś jeden, sięgasz po te najgłębiej schowane. Być może najbardziej drogocenny odsłoni ci dopiero śmierć, a mimo to pożądasz go z niezwykłą chciwością. Czyżby złudne było także i to pożądanie? Jednak bez niego życie nie miałoby żadnej wartości i nie różniłoby się od życia robaka*.

- Kiedy myślę, ile przeszedłem i przecierpiałem w życiu, krótkim przecież, dochodzę do wniosku, że dość się nażyłem i że bez żalu mógłbym umrzeć jutro. Niektórzy ludzie żyją całe dziesiątki lat, a mimo to, gdy zamykają oczy, nie mogą powiedzieć, że żyli naprawdę, byli bowiem zwykłymi przechodniami w życiu lub widzami, nie rozumiejącymi sensu świata. Innych za to los wciąga w najgorsze wiry i zmusza do przetrzymania wszystkich mąk życia, bezwzględnie wszystkich, i nigdy nie pozwala im znaleźć na tym świecie prawdziwego wytchnienia, trwałego spokoju**.


---
* Liviu Rebreanu: "Las wisielców", tłum. Stanisław Bik, PIW, 1980; Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej.
** Tamże.