Mimo iż "Germinal" czytałem do tej pory trzy razy, z chęcią zrobiłbym to po raz kolejny. Wydaje mi się, że Zola osiągnął w niej pewne (trudne do podrobienia) mistrzostwo narracyjne, bowiem zarówno jeżeli chodzi o warstwę fabularną, jak i narracyjną, "Germinal" jest pozycją, która może być wzorem dla wielu pisarzy. Niesamowity, industrialny klimat XIX-wiecznego zagłębia węglowego wraz z burzliwymi losami niezłomnego buntownika, toczącego bój o lepszą przyszłość, tworzy unikatową warstwę narracyjną tego dzieła. Już od pierwszych zdań Zola zabiera nas w niesamowitą podróż w czasie i przypomina nam o wielkiej zmianie w ludzkim życiu, jaką przyniosła rewolucja przemysłowa. To technika, która bezpowrotnie zmieniła krajobraz życia człowieka z zielonych lasów na szarą monotonię fabrycznych kominów. To ciężki los tysięcy osób, które gnieżdżą się w nędznych klitkach, wegetując na skraju życia i śmierci. To nowa moralność robotnika, dla którego jedyną perspektywą oprócz ciężkiej pracy jest seks i alkohol. To wreszcie główny bohater, którego heroiczny bunt przeciw temu wszystkiemu kończy się symboliczną porażką.

Arcydzieło i wyznacznik nurtu naturalistycznego w literaturze, "Germinal" w fenomenalny sposób oddaje wszystko to, o czym współczesny człowiek szybko zapomina. Mimo iż nie jest to jedyna książka mistrza Zoli, z którą się zapoznałem, wydaje mi się, że jest to najlepszy epizod z całego ponaddwudziestotomowego dzieła życia francuskiego pisarza, bowiem język tej książki w sposób całkowicie mistrzowski umie właściwie opisać nam owe realia. Mimo iż pisana ponad sto lat temu, książka ta nadal nie traci na aktualności, bowiem tam, gdzie człowiekowi stworzone są tak podłe warunki egzystencji, zawsze istnieje pęd do zmiany nędznego położenia, nawet kosztem największych wyrzeczeń. Choćby dana nam lekcja z kopalni "Wujek" pokazuje, iż Zola stworzył powieść uniwersalną, która, poza tym, że odznacza się wielkimi literackimi walorami, w dalszym ciągu opowiada nam pewną historię, która może zdarzyć się wszędzie...