Camilo José Cela urodził się w 1916 roku w iberyjskiej Galicji. Światowy rozgłos przyniosła mu wydana w 1942 roku pierwsza powieść, pt. "Rodzina Pascala Duarte". W 1989 roku został laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał ją za "bogatą i mocną prozę, która z powściągliwym współczuciem ukazuje bezbronne istnienie człowieka". Ponadto w 1995 roku otrzymał Nagrodę im. Cervantesa, najwyższe hiszpańskie wyróżnienie w dziedzinie literatury. Zmarł trzy lata temu na serce.

Jego pozycję w literackim świecie ugruntowała druga powieść, wydana w 1951 roku, zatytułowana „Ul”. Głównym bohaterem książki jest społeczność wyniszczonego wojną Madrytu. Ludzie o różnych charakterach, odmiennych poglądach, zróżnicowanym statusie majątkowym i społecznym. Mamy więc całą plejadę postaci. Jest Martin, wykształcony, ale wiecznie bez grosza przy duszy i bez własnego dachu nad głową poeta. Jest donia Rosa - kobieta potężna i władcza, właścicielka kawiarni, której ulubionym powiedzeniem jest „pies ci mordę lizał”. Sieje strach wśród swoich pracowników i jest zdecydowaną wyznawczynią kultu pieniądza. Mamy także „Obskubaną” - właścicielkę domu publicznego i pracujące u niej dziewczęta. Znajdą się również tak ciekawi osobnicy, jak para homoseksualistów - Julian Sorbon Suarez, zwany „Laleczką”, i José Giménez Figueras o przezwisku „Pepito Drzazga”. Spotkamy także narzeczoną gruźlika, drukarza, piekarza… i wielu, wielu innych. Jak wielu? O tym możemy się przekonać, zaglądając na koniec książki, gdzie znajduje się czterdziestostronicowy spis osób występujących.

Powieść swą konstrukcją przypomina nieco telenowelę brazylijską lub serial obyczajowy. Mnogość wątków mieszających się ze sobą, przy czym każdy z nich mógłby stanowić osobną historię. Konstrukcja powieści pozwala czytelnikowi na swobodne podglądanie życia mieszkańców Madrytu. Zupełnie jakbyśmy spacerowali ulicami stolicy Hiszpanii i zaglądali w okna mieszkań, siadywali w kawiarniach, barach, restauracjach, obserwując zachowania ludzi, zatrzymywali się na ulicy i przysłuchiwali rozmowom przechodniów.

Powieść „Ul” to książka odznaczająca się brutalnym i gwałtownym realizmem. Cela używa dosadnych wyrażeń, jego twórczość zabarwiona jest wulgarnością i celową prowokacją. Pisarz lubił szokować w sferze językowej. Jako ciekawostkę podam, iż jest autorem słownika niecenzuralnych i sprośnych wyrażeń. W znakomity sposób łączy groteskową obsceniczność, deformację rzeczywistości i czarny humor z realizmem i naturalizmem. Cela mówi o polityce, religii, o tym, że zło tkwi w człowieku, w jego wartościach moralnych, za które on sam jest odpowiedzialny. W opinii pisarza ludzie są słabi, bezradni, przerzucają winę za swoje czyny na historię, czasy, w jakich przyszło im żyć, ustrój, idee polityczne. Nie tędy droga.

Powieści Camila José Celi były uznawane za kontrowersyjne, szokujące, niemoralne, a nawet pornograficzne, w związku z czym niejednokrotnie cenzurowane. Swoją pierwszą książkę pisarz poprawiał wielokrotnie. Dziś nie ma już cenzury, a mimo to odnoszę wrażenie, że powieści hiszpańskiego pisarza nie cieszą się w Polsce zbytnią popularnością. Wystarczy spojrzeć na ilość ocen w biblionetce. Dlatego też zdecydowałam się napisać tę recenzję. Mam nadzieję, że w ten sposób choćby w najmniejszym stopniu przybliżyłam czytelnikom twórczość Celi. A może nawet ktoś się skusi i sięgnie po „Ul”? Polecam.