"Paragraf 22" określiłbym jako skrzyżowanie "Przygód dobrego wojaka Szwejka" z... "Rokiem 1984". Do książki Haška upodabnia go specyficzny, czarny humor - miejscami nawet trochę brutalny. A co - do "Roku 1984"? Obie książki opowiadają o buncie przeciwko systemowi. W obu władze stosują wobec ludzi kłamstwa i zastraszanie. W dziele Hellera wyżsi oficerowie wykorzystują lotników do swych własnych celów. Przykładem jest tutaj pułkownik Cathcart, który, podwyższając wymaganą liczbę akcji bojowych, chce uzyskać awans na generała. Nie liczy się z podwładnymi, nie obchodzi go ich śmierć. Władze wykorzystują do okłamywania lotników również tytułowy paragraf 22. W rzeczywistości on nie istnieje, ale nie można tego udowodnić, ponieważ paragraf 22 mówi, że nie trzeba go nikomu pokazywać. Początkowo lotnicy nie mają nawet cienia nadziei na powrót do domu. Dopiero decyzja Yossariana o odmowie dalszych lotów przywraca im tę nadzieję. Yossarian nie zgadza się na podjęcie współpracy z Cathcartem i Kornem, by okłamywać swych kolegów w zamian za powrót do domu. Myślę, że analogie między dziełem Orwella a "Paragrafem 22" nasuwają się same. Gorąco polecam tę książkę, jest naprawdę bardzo dobra.