Ostatnia książka wybitnego profesora. Swoisty testament człowieka zakochanego w starożytności, w mądrości minionych wieków. W zasadzie nie można się tu gdziekolwiek przyczepić, ta książka nie ma słabych punktów. Może poza nadmierną dygresyjnością narracji, może poza pewną rozwlekłością wypowiedzi.

Zaczyna się niemal w tym samym miejscu, gdzie pierwsza książka z tego cyklu: „Mitologia Greków i Rzymian” – w zamierzchłej przeszłości basenu Morza Śródziemnego, kończy upadkiem Cesarstwa Zachodniego. W tych ramach znajdujemy podstawy naszej kultury i cywilizacji. Prowadzeni przez profesora oglądamy w skrócie powstawanie wielkich cywilizacji tego rejonu – Mezopotamii i Egiptu, stajemy się świadkami wyrastania jednej z najdziwniejszych potęg w historii świata – Hellady, która nie posiadając jednego punktu centralnego, jednego ośrodka władzy, wywarła niezbywalny i ogromny wpływ na kulturę całego świata - praktycznie aż do dziś, o czym możemy się przekonać czytając tę książkę. Podczas lektury myślałem sobie o tym, jak bardzo podobny jest nasz skłócony i nieustannie dyskutujący świat do agory ateńskiej ery wojny peloponeskiej; jak bardzo nasze poczucie estetyki wyrasta z greckiego, jak dużo im zawdzięczamy.

Ale dzieje Grecji nie ograniczają się do historii poleis. To również niesamowita i wielokrotnie opiewana przez późniejszych poetów historia Filipa i Aleksandra Macedońskich. To również historia spuścizny po nich, dzięki której świat Morza Śródziemnego sięgnął aż do Chin. Również dzięki podbojom Aleksandra cała nasza współczesna historia wygląda tak a nie inaczej. To niesamowite, że wydarzenia sprzed niemal dwóch i pół tysiąca lat wpłynęły na to, kim teraz jesteśmy!

Ale to nie wszystko! Drugą część książki zajmuje historia jednego z najbardziej niezwykłych ludów w historii – Rzymian. Poznajemy początki Rzymu, wielkie przegrane i wielkie zwycięstwa. Widzimy Rzym podczas walk z Gallami, gdy nieprzyjacielskie wojska pustoszyły Miasto, widzimy Rzym podczas wojen punickich, podczas wewnętrznych walk w Republice i podczas chwały Cesarstwa. Za każdym razem autor podkreśla niezwykłe cechy Rzymian, ową niezwykłą rzymską virtus, która przez ostatnie dwa tysiąclecia była drogowskazem dla wszystkich mężów stanu całej Europy. Szkoda, że ostatnio tak często pomijanym i ignorowanym. To wskazanie, to przywołanie naszego wspólnego dziedzictwa – choćby przez uwypuklenie oczywistego przecież faktu, że Cesarstwo Rzymskie było NASZYM, polskim, jest właściwym testamentem intelektualnym profesora Kubiaka.

Piękna i mądra to książka, choć zabierając się do niej nie należy się spodziewać błahych historyjek nic niemówiących. Widać w niej pasję autora, ale również można odnaleźć na tych kartach ogrom dokonań naszych bezpośrednich poprzedników. Polecam tę książkę nie tylko tym, którzy interesują się naszą starożytnością. Polecam ją każdemu, żeby zachęcić do świadomego przeżywania swego życia. Świadomego swojej przeszłości i tradycji. Świadomego swej europejskości, która wykuwała się w kuźniach Hefajstosa i Vulcana.

Polecam!