Bogata, gęsta od faktów i nazwisk dokumentalna saga rodzinna z gatunku tych, jakich w ostatnich latach niemało: autor natrafia na nieznaną kartę z dziejów swojej rodziny, dowiedziawszy się jako człowiek już dorosły, że jedna z jego babek była Żydówką. Zasymilowaną, noszącą polskie nazwisko, wychowaną na gorliwą katoliczkę – ale czystej krwi Żydówką. Że jej rodzonym bratem był Louis Namier, brytyjski historyk, współautor linii Curzona i gorący antagonista Romana Dmowskiego (którego postacią zafascynował się w młodości jego cioteczny wnuk), a kuzynami m.in. znana w czasach peerelowskich warszawska architektka, Helena Syrkusowa, i znany w dwudziestoleciu międzywojennym biochemik Jakub Parnas, któremu podczas wojny wydało się, że pod skrzydłami sowieckiego ustroju będzie bezpieczniejszy niż w Polsce (niestety nie miał racji… To znaczy miał o tyle, że wojnę przeżył, ale stalinizmu już nie). Dużo skromniejsza jest ta część opowieści, w której mowa o dalszych krewnych ze strony matki, zwłaszcza tych, którzy poginęli w Holokauście, a także o przodkach po mieczu, wywodzących się z gminu i noszących pospolite w Polsce południowej nazwisko Kurek, które jeden z nich „uszlachetnił” – ale jest to odzwierciedleniem nie tyle mniejszego zainteresowania nimi, co po prostu stopnia dostępu do wiedzy na ich temat.

Odkrywanie kolejnych postaci i kolejnych informacji po tylu latach nie jest łatwe, wręcz mozolne, ale towarzyszenie autorowi w tych poszukiwaniach, w tym błądzeniu w czasie i przestrzeni nie nudzi, dając doskonały przyczynek do dziejów Żydów polskich – albo raczej Polaków pochodzenia żydowskiego – i do zadawania sobie pytań o historię własnej rodziny: czy znamy swoich przodków dalej niż dwa pokolenia wstecz? A gdyby wśród nich znalazł się Żyd, Niemiec, Rosjanin, Turek – czy inaczej patrzylibyśmy na siebie, na własną tożsamość? Czy chcielibyśmy własnym dzieciom przekazać pełną informację o tych niewygodnych antenatach, czy raczej schować ich gdzieś pod korcem, bojąc się, że ktoś nasze potomstwo kiedyś napiętnuje z tytułu bycia „nieczystej krwi” Polakami?

Nawet o własnej rodzinie trzeba umieć pisać dobrze – w sensie technicznym – i Kurski to potrafi. Z wiekiem coraz bardziej cenię sobie możliwość obcowania z ładną polszczyzną i cenię autorów, którzy mi to zapewniają. „Dziady i dybuki” napisane są tak kształtnym i bogatym językiem, że nie ma w nich bodaj ani jednego zdania, do którego można by się przyczepić, a i dopracowanie redakcyjne nie pozostawia nic do życzenia (wyłapałam, jeśli się nie mylę, dwie literówki. Fakt, że czytałam szybko, ale nie sądzę, bym przeoczyła dużo więcej).