Typ recenzji: oficjalna PWN
Recenzent: Natalia M (porcelanka)

Podobno ludzie dzielą się na tych, którym nie trzeba tłumaczyć, po co chodzi się po górach i tych, którzy i tak tego nie zrozumieją. Można w górach się relaksować, przemierzać szlaki turystyczne, można szukać w nich wyzwań sportowych, przekraczać własne granice i zdobywać szczyty.

„Broad Peak. Niebo i piekło” to reportaż dotyczący jednej z największych tragedii polskiego himalaizmu, ale i próba przybliżenia ludzi, którzy w górach odnajdują sens życia. Bartek Dobroch i Przemysław Wilczyński nie oceniają, nie szukają sensacji i łatwych odpowiedzi, a pokazują świat takim, jakim jest.

5 marca 2013 roku miało miejsce pierwsze zimowe wejście na Broad Peak. Szczyt zdobyli Maciej Berbeka, Tomasz Kowalski, Adam Bielecki, i Artur Małek. Dwaj pierwsi zginęli podczas zejścia. Ten sukces, okupiony wielką tragedią, wywołał rozłam w kręgach polskich himalaistów, a dysputa środowiska toczyła się na łamach prasy i mediów ogólnokrajowych. Kwestia bezpieczeństwa wypraw wysokogórskich i postaw etycznych w ekstremalnych warunkach stały się przedmiotem narodowego dyskursu.

Broad Peak to dwunasta pod względem wysokości góra na świecie. Znajduje się na granicy Chin i Pakistanu w łańcuchu górskim Karakorum. Jej wysokość wynosi 8051 m n.p.m., a nazwa z angielskiego oznacza Szeroki Szczyt i została zaproponowana w 1892 r. przez Martina Conway. Broad Peak leży w górach uznawanych za najbardziej zlodowacony obszar na ziemi. Szczególnie niesprzyjające i trudne warunki atmosferyczne panują tam zimą, kiedy wiatr sprawia, że odczuwalna temperatura jest wyjątkowo niska, a szybciej zapadający zmrok i inne czynniki utrudniają poruszanie się.

Dobroch i Wilczyński, zanim przejdą do opisu zdarzeń z 5 marca 2013 r., analizują wcześniejsze – zwłaszcza polskie – wyprawy na Broad Peak. Śledzą także losy zdobywców, przygotowania do wyjazdu oraz nakreślają tło zdarzeń, odwołując się do historii i rozwoju himalaizmu – w szczególności w Polsce. Za każdą wyprawą wysokogórską stoją miesiące przygotowań, wysiłków, których nie widać z pozycji przeciętnego odbiorcy informacji prasowych. Autorzy „Broad Peak” wyjaśniają kwestie techniczne organizacji takich wyjazdów, ale i przywołują wspomnienia dotyczące czwórki zdobywców, kreślą ich sylwetki i skupiają się na historii osobistych osiągnięć.

Sednem dyskusji na temat poświęceń, jakie niesie za sobą zdobywanie gór w trudnych warunkach, stało się pytanie – czy branie udziału w wyprawach nie jest formą samobójstwa, lub podejmowania zbyt wysokiego ryzyka? Czy uczestnicy ataków szczytowych mają moralne prawo się narażać, czy krzywdzą w ten sposób własne rodziny? A jeśli już to robią, to czy możemy wymagać od nich poświęcania życia w celu ratowania innych? Dobroch i Wilczyński opisują reakcje rodzin himalaistów, przedstawiają punkt widzenia ich najbliższych. Oddają także głos innym wspinaczom, m.in. cytując Simone Moro, mówiącego „to błąd, którego nie możecie popełniać. Nie wolno zabraniać człowiekowi, by żył. I nie wolno nie dopuszczać, by brał na siebie ryzyko, jeśli to ryzyko dotyka tylko jego. Nie można postawić tamy wolności” [2].

„Broad Peak” nie oferuje łatwych odpowiedzi, pozostawia wiele pytań otwartymi. Jednak jego autorzy z reporterską dokładnością, sumiennością i rzetelnością relacjonują fakty i bezstronnie przedstawiają zdarzenia. Krytycznie podchodzą do głośnego raportu Polskiego Związku Alpinizmu, który stał się przedmiotem żywej debaty – prowadzonej nie tylko przez członków związku. Jednocześnie Dobroch i Wilczyński są dalecy od ferowania wyroków czy dokonywania ocen – mimo rodzącej się nieraz pokusy, aby jednoznacznie skomentować niektóre wydarzenia. „Broad Peak” zostało napisane tak przystępnym językiem, że nawet laik nie znający tematu i środowiska alpinistów nie napotyka problemów ze zrozumieniem tekstu. Lektura pozostawia czytelnika z wieloma refleksjami dotyczącymi etycznych problemów i konfliktów wartości. Ale na te pytania każdy musi już odpowiedzieć sobie sam.

„Kiedy należy ratować drugiego człowieka? Jakim kosztem? Kiedy, ratując, przekraczamy cienką linię, za którą jest już narażanie siebie i innych na niepotrzebne ryzyko? Wreszcie: kto ma prawo oceniać etyczną postawę tych, którzy zostali w górach pozostawieni wobec najbardziej dramatycznych wyborów?” [3].

Ocena recenzenta: 5/6

[1] Bartek Dobroch, Przemysław Wilczyński, „Broad Peak. Niebo i piekło”, Wydawnictwo Poznańskie 2022, str. 426.
[2] Tamże, str. 426.
[3] Tamże, str. 471.