Dodany: 06.12.2022 14:44|Autor: fugare
O lataniu i amerykańskich skojarzeniach
Wybór tej książki na grudniowe wieczory nie był chyba najlepszą decyzją - taka była jedna z moich pierwszych refleksji po przeczytaniu kilku rozdziałów. Już dawno żadna z powieści nie była w mojej ocenie jednocześnie tak dobra i tak bardzo przygnębiająca. "Może to przez deszcz, może przez tę mgłę"? [1]. Niczym w słowach piosenki "Kraków", którą Marek Grechuta śpiewa z zespołem Myslovitz, a która sprawia, że targają mną podobne uczucia: podoba mi się, lubię ją i bardzo chętnie jej słucham, ale wprawia mnie w dokładnie taki sam stan, jak ta lektura: smutku, melancholii i niemocy. To dobry tekst, piękna muzyka i wykonanie, tak jak dobra jest ta powieść, ale ostrzegam - niezwykle przygnębiająca, a przynajmniej ja tak ją odebrałam.
Tytułowy "Niebieski ptak" (autorka w oryginale nadała powieści tytuł "Little Bird of Heaven") pochodzi również z tekstu piosenki. Ten ptak, nie tylko z powodu swojego koloru i gatunku (to najprawdopodobniej drozd, bo Amerykę Północną zamieszkują niebiesko ubarwione drozdy) od razu skojarzył mi się z wierszem "Bluebird" Charlesa Bukowskiego. Podobieństwo tytułu, oczywiste w tym przypadku, a nawet tematyki wiersza, nie jest jednak głównym elementem przywołującym to skojarzenie. Jest nim postać pisarza i poety - Charlesa Bukowskiego - niczym przeniesiona z powieści Joyce Carol Oates, która akcję umieściła w Stanie Nowy York - w niewielkim miasteczku Sparta. To miejsce z typowymi dla amerykańskiej prowincji lat 80. problemami: alkoholizmem, narkomanią, prostytucją i trudną asymilacją, dotyczącą w tym wypadku rdzennych Amerykanów i ich potomków z plemienia Seneka.
Tak, jak w innej powieści Oates - "Mama odeszła" - morderstwo jest punktem centralnym, ale to nie poszukiwania sprawcy są najważniejsze, nie jest to również historia samej ofiary. To ci, którzy pozostają, a których w bezpośredni sposób dotyka zbrodnia są głównymi bohaterami. Powieść ma dwuczęściową konstrukcję: w pierwszej poznajmy narrację Kristy, która jest córką jednego z oskarżonych o dokonanie zabójstwa młodej kobiety, w drugiej - Aarona, syna ofiary i drugiego z podejrzanych, którym był jego ojciec. To dwie uzupełniające się historie dorastania w cieniu brutalnego wydarzenia, które, chociaż na różne sposoby, ale z podobnym skutkiem, zniszczyło życie rodzinne obojga. Skrzydła symbolicznego niebieskiego ptaka z piosenki, wykonywanej przez zespół zamordowanej solistki Zoe Kruller, były połamane, tak jak połamane zostało życie młodych bohaterów, a próby latania z "połamanymi skrzydłami" nie mogą być łatwe, ani bezbolesne.
To, jak można by uznać, jeszcze jedna kryminalna historia - wiele powieści to przecież nic innego jak historia zła i spustoszenia, jakiego dokonuje również w czasie przyszłym w życiu różnych pierwszo- i drugoplanowych bohaterów. W "Niebieskim ptaku" autorce udała się jednak, poza odmalowaniem brzydkiej twarzy małomiasteczkowej Ameryki, sztuka stworzenia portretów psychologicznych dzieci, a następnie nastolatków i młodych dorosłych. Narzucające się skojarzenie tej powieści z postacią pisarza i poety Charlesa Bukowskiego wynika również ze sposobu pokazywania świata przez Oates: bez retuszu, z całą jego brzydotą i bez hipokryzji. Pisarka celowo nie unika tego wszystkiego, czego się z reguły wstydzimy i o czym niechętnie rozmawiamy, nawet z sobą samym. Opisywanie brzydkiej twarzy człowieczeństwa nie jest łatwe, nie jest też dla czytającego przyjemne, ale rekompensuje to z pewnością zachwyt nad konstrukcją tej powieści i jej okrutnym, ale jednak pięknem.
Może niekoniecznie rekomenduję Wam przeczytanie jej w grudniu (w tym grudniu!) kiedy rzeczywistość jest już wystarczająco przygnębiająca i każdemu należy się oprócz rozgrzewającej herbaty, takaż napełniająca ciepłem, a przynajmniej nadzieją lektura, czego Wszystkim życzę, ale do spotkania z Joyce Carol Oates i "Niebieskim ptakiem" w najbliższej przyszłości zachęcam.
[1] "Kraków", Myslovitz, kompozytor i autor tekstu: A.Rojek, W.Powaga, W.Kuderski, J.Kuderski, P.Myszor - piosenka została również nagrana wraz z Markiem Grechutą i Zespołem Anawa.
(c)Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie bez zgody autora zabronione.